علل افزایش وزن در کودکان و درمان صحیح آن

والدین در سال‌های نخست رشد فرزندانشان با پاسخگویی به اکثر خواسته‌های آنان، فقط برای مدت کوتاهی کودک را آرام می‌کنند درحالی‌که این عادت اشتباه در والدین منجر به تشدید چاقی در کودکانشان می‌شود.

پدیده چاقی در کودکان منجر به کم‌تحرکی و اعتماد به نفس پایین در آنها می‌شود.  به اعتقاد پزشکان درحالی‌که تغذیه مناسب برای کودکان ضروری است، توجه به تأثیر موادغذایی مختلف بر رشد و سلامت بدن کودکان نیز بسیار حایز اهمیت است. سازمان جهانی بهداشت(WHO)  از پدیده چاقی به‌عنوان یک مشکل جدی در زمینه سلامت عمومی در قرن ٢١ یاد می‌کند. این پدیده درحال تبدیل شدن به یک معضل جهانی است که بر تمام گروه‌های اقتصادی به‌خصوص نسل‌های جدید تأثیر سوء می‌گذارد.

کودکان امروز به خوراکی‌های مضری همچون نوشابه، پیتزا و همبرگرها عادت کرده‌اند که این موادغذایی وزن آنها را ٢ برابر می‌کند.  در سال‌های اخیر پدیده چاقی در میان کودکان به طرز چشمگیری افزایش یافته است و امروزه کودکان چاق نه‌تنها در معرض بیماری‌های خطرناکی هستند بلکه با توجه به اعتماد به نفس پایین و فشار دوستان و اطرافیان، مستعد آسیب‌ها و مشکلات روانی نیز می‌شوند.

در واقع این فشارهای اجتماعی – روانی تاثیرات منفی بر رفتار کودکان دارد. در یک مقایسه میان کودکان با وزن مناسب با گروهی از کودکان چاق معلوم شد آنهایی که اضافه‌وزن دارند و چاق هستند، رضایت کمتری از کیفیت زندگی‌شان دارند و احتمال تفکرات منفی و حتی اقدام به خودکشی در آنها بیشتر است. مشکل چاقی با انجام رژیم‌های مناسب و ورزش در بلندمدت قابل حل است.

گاهی اوقات حتی در محیط‌های آموزشی تبعیضاتی میان کودکان با وزن طبیعی و چاق اعمال می‌شود که این موضوع، خود موجب مشکلات متعددی اعم از آزار و اذیت، تمسخر و طرد از سوی دیگر کودکان و دیدگاه‌های تبعیض‌آمیز در میان معلمان می‌شود.  این کودکان اغلب با عناوین تنبل، افسرده و تنها شناخته می‌شوند.  به‌گزارش سایت ایدیوا، شناخت عوامل کلیدی که موجب تشدید چاقی در میان کودکان می‌شود به والدین برای انجام تصمیمات بهتر و کمک به فرزندشان کمک می‌کند:

عوامل موثر پیش از تولد
سوءتغذیه یا پرخوری مادران در دوران اصلی رشد جنین، خطر ابتلا به اضافه‌وزن و چاقی در کودک را افزایش می‌دهد.

ژنتیک
احتمال بروز چاقی در کودکانی با والدین چاق بیشتر است.

رژیم غذایی
امروزه بسیاری از مردم وعده‌های غذایی را خارج از خانه و در رستوران‌ها مصرف می‌کنند. استفاده از فست فودها و غذاهایی با کالری بالا نیز این روند را تشدید می‌کند. کودکان نیز در این میان علاقه شدیدی به استفاده از نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های شیرین دارند که یکی از مهم‌ترین عوامل شیوع چاقی در میان آنهاست.

 بی‌تحرکی
بسیاری از متخصصان معتقدند تلویزیون، رایانه، ویدیو و بازی‌های رایانه‌ای که کودکان را سرگرم می‌کنند، موجب نشستن آنها و ساعت‌ها بی‌تحرکی می‌شوند. به این ترتیب عدم تحرک فیزیکی، عامل اصلی چاقی در دوران کودکی است.

محیط زندگی
اغلب مدارس به دلیل بی‌توجهی به مسأله تربیت بدنی و کلاس‌های ورزشی مورد سرزنش هستند و از طرف دیگر نیز کودکان در معرض تبلیغات شدید فست فودها، شکلات، نوشابه‌ها و مواد خوراکی ناسالم در مدارس قرار دارند.

عادات غذایی ناسالم در خانواده‌ها
استفاده از وعده‌های غذایی ناسالم در خانواده‌ها توسط والدین، الگوهای غلطی را برای کودکان ایجاد می‌کند. بنابراین کودکان از همان ابتدا به استفاده از غذاهای ناسالم عادت می‌کنند.

درمان چاقی و کنترل وزن کودکان و نوجوانان ، علم است و هنر

کودکان از یک سو در حال رشد بوده و نمی باید با به کارگیری روشهای شتاب آلود و نامتعادل آنها را به گرسنگی های پنهان یعنی عدم دسترسی لازم و کافی میلیاردها سلول در حال جوشش و کوشش و رشد و تقسیم به این یا آن ریزمغذی های پنجاه گانه دچار نمود.

و یا با کاهش مقداری زیاد از غذای روزمره و کاستن صاعقه آسای درشت مغذی های انرژی زا، آنها را به عدم تامین حداقل کالری مورد نیاز دچار نمود که بدن آنها جهت تامین حداقل انرژی مورد نیاز به تجزیه پروتئین ها و اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری سوق داده شود که طبیعتا آثار هر دوی این موارد باعث کند و کندتر شدن و یا وفقه کامل روند رشد جسمی و عدم دستیابی به حداکثر گسترش فکر و اندیشه موروثی آنها نمود پیدا خواهد کرد.

پس در جهت اقدامات اساسی و اصولی در قبال کنترل وزن و جلوگیری از چاقی کودکان چه باید کرد؟!

1- آموزش مادران جوان در قبال تغذیه صحیح کودک و زدودن باورهای غلط، به خصوص وسواسی که اول زاهای کم سن و سال در زمینه تغذیه کودکشان به صورت سینه به سینه دریافت نموده اند.

2- تحلیل برنامه های غذایی روزانه کودک و بررسی یادآمدهای تغذیه هفتگی کودکان و شناخت و تعیین اشتباهات به عمل آمده در تغذیه روزانه و ارائه توصیه های عملی و کاربردی به خانواده ها برای رفع تدریجی روشهای غلط به کار برده شده.

3- تعدیل تدریجی و حذف کامل میان وعده های غذایی پرانرژی و فاقد مواد مغذی لازم (چیپس، پفک، هله و هوله، شربتها و نوشابه ها)

4- افزایش به کارگیری مقدار بیشتری از فیبرهای محلول و یا نامحلول در گنجانیدن غذاهای تهیه شده از غلات، حبوبات و سبزیجات مختلف و تعدیل تدریجی و حذف کامل شکلات، شیرینی، کیک و بستنی های روزمره و جایگزینی آنها با میوه جات فصل و دانه ها و مغزها ( آجیل شیرین و شور به صورت متعادل و متنوع)

5- افزایش مقدار لبنیات دریافتی نسبت به قبل از اجرای برنامه جدید حداکثر تا میزان دو تا دو و نیم واحد. لازم به یادآوری است عادت کردن افراد به میل نمودن شیر بیشتر از حد نیاز که موجبات کم خونی و برخی از بیماریها را فراهم می کند، توصیه نمی شود.

6- افزایش زمان فعالیتهای جسمی و بازیهای دسته جمعی و کاهش زمان تماشای تلویزیون

7- ایجاد نظم در ساعات خواب زود هنگام شبانه و رعایت وعده های اصلی و میان وعده ها و عدم حذف وعده صبحانه

8- تغذیه در محل مشخص و زمان معین و ظروف اختصاصی کودک و  نوجوان

9- خونسردی توام با قاطعیت در قبال تغذیه کودک و عدم به کارگیری زور و اجبار مبنی بر میل نمودن حتمی تمام غذای داده شده و اتمام اجباری مقدار غذای سرو شده

10- هر چه سن شروع چاقی پایین تر باشد، عوارض دراز مدت آن بیشتر، خطرناک تر و احتمال درمان چاقی برای همیشه بسیار ضعیف تر خواهد شد. لذا اقدام فوری جهت تاثیرگذاری در روند اضافه وزن کودکان و نوجوانان بسیار موثرتر واقع خواهد شد.

11- مهرورزی و ابراز محبت معقول پدر و مادر به کودک و پاسخگویی به نیازهای برخورداری بچه ها از عواطف پدری و مادری از پرخوری های احتمالی و افسردگی های کودک جلوگیری می نماید.

12- عدم جبران قصور و یا بی توجهی ها یا تنبیه های بی مورد با خوارنیدن و یا خرید تنقلات رنگارنگ که خود عذر بدتر از گناه تلقی می شود.

13- اصلاح تدریجی عادات غذایی غلط و خارج از چارچوب برنامه های مورد نیاز و ناخنک زدنها و ریزه خواری های مداوم

14- کاهش دفعات تغذیه کودک در خارج از منزل به خصوص Fast Food ها و انواع ساندویچ، همبرگر، پیتزا و سیب زمینی سرخ کرده با سس های پرچرب و انواع نوشابه ها و دسرهای خامه ای پر از قندهای ساده و چربی های اشباع شده.

15- کاهش مقدار نمک، شکر، افزودنی های مختلف، چربی های حیوانی و روغنهای گیاهی جامد و یا مایع فراتر از نیاز بچه به هنگام طبخ غذا در منزل

16- کاهش استرس و اضطراب و دل نگرانی های کودکان و نوجوانان که به صورت پرخوری و ریزه خواری نمود پیدا کرده و به عنوان یک عامل تسکین شرطی در می آید و توجه و دقت در ایجاد نظم در ساعات خواب شبانه و جلوگیری از شب زنده داری آنها

17- محدود گردیدن مدت زمان نشستن در مقابل تلویزیون به مدت حداکثر یک و نیم یا دو ساعت در روز و منع کامل صرف غذا یا تنقلات و نوشابه ها و شربتها و غیره در هنگام تماشای تلویزیون

18- عدم نشان دادن ابراز رضایت و محبت و تشکر والدین، مادربزرگها، پدربزرگها، عمه ها و عموها و خاله ها و دایی ها به صورت تقدیم انواع خوراکیها و تنقلات رنگارنگ

19- به والدینی که یک یا هر دوی آنها چاق می باشند توجه داده می شود اگر عوامل محیطی در قبال فرزندان پدران و مادرانی که وزن متناسب به قدشان دارند احتمال چاقی فرزندان آنها 9% می باشد. در حالی که اگر یکی از شما ها چاق و دیگری دارای وزن متناسبی باشد، این احتمال چاق شدن به 41% تا 50% و اگر هر دو نفرتان چاق باشید، احتمال چاق و فربه شدن فرزندتان به 66% تا 86% افزایش خواهد یافت.

منابع: وب سایت رسمی دکتر مظاهری، پزشکین

گردآوری: مجله سلامتی عطارباشی