خواص گیاه افدرا یا ریش بز (ephedra)

ریش بز عبارت از قطعات سبز مایل به زرد وبندبند است . این قطعات از پایه ها مختلف درختچه ارمک یا ریش بز یا هوم یا افدرا تهیه می گردد که عبارت از گونه های مختلف جنس Ephedra و اکثراٌ گونه های
میباشند هوم گیاه با سابقه استفاده چندین هزار ساله است که ظاهری درختچه ای پر انشعاب برنگ سبزمایل به زرد دارد و در دو پایه جدا از هم مشاهده میگردد . برگهای آن به صورت فلسهای کوچک قهوه ای رنگ و در محل بند ها قرار دارند

نام چینی آن MA HUANG (ماهوانگ) است و ماده موثر موجود در این گیاه افدرین می باشد.

چای مورمون (Mormon tea) و افدرا اغلب اشتباه گرفته می شوند. چای مورمون یا افدرای آمریکایی از Ephedra nevadensis  و افدرا یا Ma huang به طور عمده از Ephedra sinica به دست می آید. چای مورمون فاقد مواد شیمیایی (به ویژه افدرین) است که عامل ایجاد کننده اثرات و عوارض جانبی بالقوه هستند.

مشخصات ظاهری و گیاه شناسی

گل های ریش بز، زرد رنگ ، معطر و معمولا” در اردیبهشت ماه ظاهر می شوند، میوه ها به صورت پوشش قرمز گوشتی و آبدار میوه محصور شده در اواخر مردادماه قابل جمع آوری است. این د رختچه در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران ، در بیابانهای استان سیستان و بلوچستان ، دشت کویر، حوضه بیابانهای مسیله، قم ،سمنان ، خراسان و دامنه های جنوبی البرز انتشار دارند. ریش بز در خطوط همباران ١٠٠میلیمتر به بالا بصورت طبیعی رویشگاههایی را بوجود می آورد. دامنه ارتفاعی رویشگاه آن معمولا” از ٨٠٠تا ١٨٠٠متر از سطح دریا متغیر است.

ریش بز اغلب در بیابانها روی سازند نئوژن که دارای تشکیلات مارنی گچی می باشد ، می روید.

سیستم رسیشه ای آن بسیار فعال بوده و انشعابات وسیعی را به پیرامون می فرستد و در انتهای ریشه های سطحی (استولون) که در خاکهای شنی گسترده شده اند، اشنعابات هوایی بصورت جستهای فراوان  ظاهر می گردند.

• اغلب در مناطق خشک و بیابانی رشد کرده و گیاهی فوق العاده مقاوم به خشکی است.
• دارای ریشه‌هایی است که تا حدود ۳ متر برای استفاده از رطوبت در زمین نفوذ می‌کند.
• به طورکلی، سیستم ریشه‌ای آن بسیار فعال بوده و انشعابات وسیعی را به پیرامون می‌فرستد.
•  ظاهری درختچه ای پر انشعاب به رنگ سبزمایل به زرد دارد و در دو پایه جدا از هم مشاهده می‌گردد.
• برگ های این گیاه، فلس مانند، نوک تیز و در قاعده کمی به هم متصل است.
• گل ریش بزی به رنگ سفید و به صورت مجتمع و میوه آن به شکل گوشتی ،قرمز رنگ و شیرین می‌باشد.
• این گیاه در ماه های بهمن و اسفند به گل نشسته و معمولا در کنار چشمه‌ها و چمنزارهای مرطوب می‌روید .
• افدرا هم به صورت خودرو می‎‌روید و هم از طریق بذر به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم کشت می‌‎شود.

گیاه افدرا در کاهش وزن و لاغری

افدرا برای کاهش وزن و چاقی و افزایش عملکرد ورزشی استفاده می شود. همچنین برای آلرژی و تب یونجه، گرفتگی بینی؛ و شرایط تنفسی مانند اسپاسم مجاری هوایی، آسم و برونشیت،برای سرماخوردگی، آنفلوآنزا، آنفولانزای خوکی، تب، لرز، سردرد، عدم عرق کردن، درد مفصلی و استخوانی کاربرد دارد. به علاوه این گیاه به عنوان «قرص آب» جهت افزایش جریان ادرار در افرادی که دارای احتباس ادرار هستند، استفاده می شود.

مهم ترین خواص ریش بز برای لاغری شامل افزایش متابولیسم بدن و سوختن چربی های انباشته شده در بدن به صورت طبیعی می باشد.این خاصیت به علت وجود افدرین و سودو افدرین در برگ های این گیاه می باشد.

ثرات درمانی افدرا

گیاه افدرا برای مدت بیش از ۲ هزار سال در سرزمین های شرقی آسیا برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده شده است. گیاه افدرا دارای اثرات ضد التهابی و ضد آرتریت می باشد و برای درمان برونشیت، آسم، سرماخوردگی، آنفلوانزا، سردرد، سرفه، تب بالا، ادم، بیماری های مفصلی و استخوانی و … به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر افدرین این گیاه سرشار از تانین می باشد که اثرات محافظت کننده در نارسایی کلیوی دارد.

لاغری موضعی

امروزه افدرا در مکمل های لاغری به طور گسترده استفاده می شود. اگر روزانه ۵۰۰ کالری کمتر از حالت عادی مصرف کنید و از گیاه افدرا هم استفاده کنید، افدرین موجود در گیاه افدرا کمک می کند تا هفته ای نیم کیلوگرم وزن کم کنید. مطالعات نشان می دهد که این گیاه کمک می کند تا چربی های ناحیه شکم راحت تر سوزانده شود.

کاهش اشتها

ماده شیمیایی افدرین که در گیاه افدرا موجود می باشد بر سیستم اعصاب مرکزی موثر است و مراکز سرکوبگر اشتها را در مغز فعال می کند. در نتیجه با مصرف این گیاه، اشتهای شما محدود می شود و به شما کمک می کند تا احساس گرسنگی کمتری داشته باشید. ممکن است شما در فاصله ناهار تا شام نیازی به مصرف میان وعده نکنید و در این مدت گرسنه نشوید و نهایتا کنترل بیشتری بر زمان های صرف غذایتان خواهید داشت.

چربی سوز طبیعی

افدرین و سودوافدرین موجود در برگ های این گیاه، منجر به افزایش متابولیسم بدن و فعالیت قلب و مغز می شوند. در نتیجه سطح انرژی بدن افزایش می یابد. همه این ها به علت اثرات گرمازایی ناشی از افدرین می باشد. این گرمازایی منجر به افزایش تجزیه چربی های ذخیره شده و افزایش مصرف انرژی در بدن می شود. افدرین و نور افدرین موجود در گیاه افدرا وقتی در جریان خون آزاد می شود انتقال خون و اکسیژن را به سلول ها تسریع می کند و گلوکز و لیپید بیشتری را برای تبدیل شدن به انرژی جابه جا می کند. در نتیجه افدرا به عنوان یک چربی سوز طبیعی معرفی می شود.

ترکیبات حاوی افدرا برای لاغری

به منظور کاهش وزن لازم است تا مصرف مواد غذایی توسط افراد کاهش یابد و بدن انرژی بیشتری را بسوزاند. اگر ترکیب جادویی وجود داشته باشد تا هر دوی این اهداف را با هم تامین کند، به منظور لاغری کاربرد وسیعی خواهد داشت. افدرا گیاهی است که هر دوی این اهداف را با هم تامین می کند. البته در بسیاری از مکمل ها از ترکیبات دیگری در کنار افدرا استفاده می شود تا اثر آن را تکمیل و تشدید نماید. در بسیاری از مکمل های لاغری از افدرا در کنار کافئین یا جینسنگ استفاده می شود.

مطالعات حیوانی نشان می دهد مصرف افدرا و کافئین در کنار هم باعث کاهش اشتها و تحریک متابولیسم چربی ها و گرمازایی می شود و ترکیب این دو ماده به نسبت وقتی که هر یک از آن ها به تنهایی مصرف شوند، اثرات بیشتری خواهد داشت و اگر در دوز مشخصی مصرف شود اثرات جانبی و علائم نامطلوب کاهش می یابد.

چگونه از افدرا استفاده کنیم؟

اگر از گیاه افدرا استفاده می کنید، از یکی از منابع حاوی کافئین مانند قهوه در کنار آن استفاده نمایید و همچنین در صورت مصرف افدرا از آب زیادی استفاده کنید تا مواد خطرزای موجود در گیاه هرچه زودتر از بدن خارج شود. لازم به ذکر است، ۸۸ درصد آن بعد از ۴ ساعت و ۹۷ درصد آن بعد از ۴۸ ساعت از طریق ادرار از بدن خارج می شوند. در ضمن از افدرا در هنگام شب استفاده نکنید، زیرا این گیاه به خواب رفتن را مشکل می سازد و ممکن است مشکلات خواب یا بی خوابی برایتان به همراه داشته باشد.

اثرات جانبی افدرا

تا قبل از سال ۲۰۰۵ افدرا یک ماده قانونی و مجاز به حساب می آمد؛ اما بعد از تحقیقات متعدد و گزارشات مختلف مبنی بر عوارض خطرناک این گیاه، دو ماده افدرا و افدرین به عنوان مواد خطرناک شناسایی شدند و توسط سازمان غذا و داروی آمریکا ممنوع گردیدند؛ و اکنون بسیاری از شرکت های خارجی در ترکیب مکمل های لاغری خود از این گیاه استفاده نمی کنند.

چند مورد از عوارض این گیاه در زیر آمده است:

۱٫ عوارض ناشی از افزایش سطح انرژی در بدن مانند اضطراب، افزایش تعریق، گرگرفتگی، اختلالات خواب و بی خوابی.
۲٫ اختلالات عصبی مانند جنون، رعشه، برافروختگی، خارشک، خستگی و سردرد.
۳٫ اختلال در سیستم گردش خون مانند افزایش فشارخون و احتمال سکته از دیگر عوارض این گیاه است.
۴٫ اختلال در ژن ها: تحقیقات آزمایشگاهی نشان می دهد افدرا ممکن است فعالیت تیروزیناز و ملانین را کاهش دهد. چون افدرا بر بیان ژن تیروزیناز موثر است.
۵٫ سایر عوارض مانند اسهال، آلرژی، افزایش دفع ادرار و …

نام‌های دیگر گیاه ریش بز شامل موارد زیر است:

• کلیشر
• علی جونی
• خرس گیاه
• لحیه التیس
• علف خرس
• حشیشه الدب
• ارمک
• افدرا
• اسپیره کوهی
• ملکه چمنزار
• علف داماد
• هوم یا هوما

خواص و مزاج گیاه ریش بز

جمع آوری : مجله سلامتی عطارباشی