گرفتگی و انسداد بینی،علت و درمان با جراحی!
گرفتگی یا انسداد بینی می‌تواند تاثیر زیاد بر زندگی افراد داشته باشد. در واقع توانایی تنفس از طریق بینی یک مسئله مهم برای بدن است که می‌تواند نقش کلیدی در فیلتر کردن آلودگی و ذرات ریز موجود در هوا داشته باشد. امروزه آلودگی هوا در شهرهای بزرگ باعث شده هوای این شهرها مقادیر زیادی ناخالصی و کثیفی داشته باشد. در نتیجه کاهش یا از بین رفتن توانایی تنفس از بینی می‌تواند بر سلامت کلی افراد ساکن این شهرها تاثیر منفی داشته باشد. علاوه بر این، مسدود شدن مسیر هوای بینی می‌تواند باعث خروپف شود.
گرفتگی بینی چیست؟
حفره بینی یک فضای باز داخل بینی است که با یک غشای مخاطی به منظور مرطوب نگه داشتن آن پوشانده شده است. داخل حفره بینی شش استخوان منحنی شکل وجود دارد که با یک بافت اسفنجی قابل انبساط به نام شاخک یا توربینت (turbinate) پوشانده شده‌اند. به این ترتیب با گرم شدن یا سرد شدن هوای ورودی به بینی و تغییر سطح رطوبت آن، این شاخک‌ها وضعیت هوای ورودی به مسیر تنفسی را تنظیم می‌کنند. علاوه بر این، حفره بینی دارای موهای ریز است که ذرات موجود در هوای تنفس شده را فیلتر می‌کنند. به این ترتیب گرفتگی مسیر هوای بینی در نتیجه بزرگ شدن شاخک‌ها به خاطر ورم آلرژیک می‌تواند باعث کاهش یا از بین رفتن توانایی تنفس از طریق بینی شده و فرد را در معرض ذرات ریز موجود در هوا قرار دهد. مشخص است که این شرایط می‌تواند وضعیت کلی سلامت فرد را دچار آسیب نماید.
دلایل گرفتگی مسیر هوای بینی
گرفتگی مسیر هوای بینی شرایطی بسیار عادی در بین افراد است و می‌تواند موقت یا مزمن باشد. این شرایط ممکن است در نتیجه تعدادی از عوامل آناتومیک و غیر آناتومیک همچون موارد زیر ایجاد شود:
انحراف بینی. انحراف بینی می‌تواند در نتیجه عبور هوای بیشتر از یک سوراخ بینی در مقایسه با سوراخ دیگر ایجاد شود. انحراف بینی می‌تواند در نتیجه شکستگی یا وارد شدن آسیب، نارسایی مادر زادی، یا مصرف مواد مخدر ایجاد شود. این شرایط می‌تواند مشکلات تنفسی برای فرد ایجاد کرده و وی را در معرض مشکل سینوزیت قرار دهد. امروزه رفع این مشکلات با جراحی مسیر هوای بینی امکان‌پذیر است.
هیپرتروفی شاخک. بزرگ شدن بیش از حد شاخک‌ها که در اصطلاح به آن هیپرتروفی شاخک گفته می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد انسداد یا گرفتگی در مسیر هوای بینی شود. برای رفع این مشکل در ابتدا از اسپری یا شستشوی بینی با آب نمک به منظور بررسی واکنش شاخک نسبت به این شرایط و کوچک شدن آن استفاده می‌شود. در صورتی که این روش برای رفع مشکل نتیجه‌بخش نباشد، لازم است از عمل جراحی برای کوچک کردن شاخک و بازگرداندن آن به شرایط عادی استفاده شود.
التهاب و ورم به خاطر آلرژی یا مشکلات سینوسی. آلرژی و مشکلات سینوسی می‌توانند باعث ایجاد ورم در مسیر هوای بینی شده و مسدود شدن مسیر هوای بینی یا ضعیف شدن جریان هوا در بینی را به همراه داشته باشد. علاوه بر گرفتگی بینی، افرادی که از این مشکل رنج می‌برند، ممکن است با خروپف، آب‌ریزش بینی، یا عفونت عودکننده سینوس مواجه شوند و این شرایط می‌تواند مشکلات گرفتگی بینی را افزایش دهد.
پولیپ بینی. پولیپ بینی یک مشکل غیر سرطانی است که با تشکیل غده‌های انگور مانند در مسیر هوای بینی همراه است و می‌تواند با تنگ کردن مسیر هوای بینی باعث ایجاد مشکلات تنفسی برای فرد شود. این مشکل معمولاً در افراد مبتلا به تنگی نفس (آسم) و آلرژی مشاهده شده و می‌تواند تشدید مشکلات سینوس را به همراه داشته باشد.
بزرگ شدن بافت بینی. بافت آدنوئید (adenoid tissue) غده مانند پشت بینی معمولاً با رسیدن فرد به ۹ سالگی کوچک شده و تحلیل می‌رود. به هر حال، در صورتی که این شرایط به‌طور طبیعی اتفاق نیفتد، همواره امکان دارد بافت بزرگ شده باعث ایجاد عفونت مزمن سینوسی شده و انسداد یا گرفتگی مسیر هوای بینی را به همراه داشته باشد. بزرگ شدن بافت آدنوئید همچنین می‌تواند نشانه‌ای از ایجاد تومور در بینی باشد.
اجسام خارجی. وارد شدن جسم خارجی به بینی همچون دانه تسبیح، دکمه، کشمش، موم، بادام زمینی و پاک‌کن مداد می‌تواند باعث گیر افتادن این اجسام در حفره بینی شده و مسدود شدن مسیر هوای بینی را به همراه داشته باشد.
استفاده از داروهای خاص. استفاده از اسپری‌ها و قطره‌های رفع گرفتگی بینی (decongestant) می‌تواند در صورت استفاده بیش از حد باعث ایجاد شرایط غیرعادی در مخاط بینی و گرفتگی آن شود. به این ترتیب مصرف این داروها بدون نسخه پزشک احتمالاً در ابتدا باعث رفع گرفتگی خواهد شد، اما مصرف طولانی‌مدت این داروها می‌تواند شرایط مشکل را به حالت اولیه باز گردانده و باعث شود مسیر هوای بینی بیش از آنچه قبل از مصرف داروها وجود داشته، متورم و ملتهب شود. علاوه بر این هورمون‌های موجود در برخی از داروهای ضدبارداری می‌توانند باعث ایجاد ورم در ناحیه بینی و گرفتگی و انسداد آن شوند. سایر داروهای تاثیرگذار بر این شرایط می‌توانند شامل داروهای فشار خون بالا باشند.
درمان گرفتگی بینی
گرفتگی مسیر هوای بینی یکی از مشکلات رایج در بین افراد است و دکتر سرمست تلاش می‌کند با در نظر گرفتن شرایط خاص هر بیمار، از بهترین روش‌های درمان ممکن برای رفع مشکل استفاده کند. توجه داشته باشید در اکثر موارد نیازی به استفاده از عمل جراحی به این منظور نیست. به همین خاطر بررسی دقیق شرایط ایجاد شده، تشخیص درست و انتخاب روش درمان مناسب نقش کلیدی در بهبود شرایط بیمار دارد.
استفاده از اسپری‌های ضدالتهاب بینی
در اکثر موارد، گرفتگی بینی را می‌توان با استفاده از روش‌های غیر جراحی درمان کرد. به این منظور معمولاً از اسپری‌های ضدالتهاب بینی برای بهبود شرایط مسیر هوای بینی برای اشخاصی استفاده می‌شود که به خاطر واکنش آلرژیک، التهاب سینوس‌ها یا سایر شرایط التهابی به این مشکل دچار شده‌اند.
عمل جراحی انحراف بینی
سپتوپلاستی یکی از روش‌های جراحی مسیر هوای بینی است که با هدف اصلاح انحراف تیغه بینی و نیز بهبود شرایط حفره‌های آن انجام می‌شود. در طول این عمل جراحی، از آندوسکوپی برای مشاهده اندازه و ظاهر تیغه بینی استفاده می‌شود. در ادامه، جراح شکاف‌های مخفی در داخل بینی ایجاد کرده و از این طریق، بافت مخاطی اضافی بینی را جدا کرده و غضروف تیغه بینی و استخوان آن را صاف می‌کند. هنگامی که وضعیت تیغه بینی با این روش اصلاح شد، لازم است ناحیه تحت جراحی با استفاده از بخیه بسته شده و از اسپلینت یا پوشش مخصوص در بینی تا زمان بهبود یافتن شرایط آن استفاده شود. کل مدت مورد نیاز برای فرآیند درمان در این شرایط به شدت انحراف بینی بستگی خواهد داشت.
درمان کاهش اندازه شاخک (توربینت)
این درمان برای کاهش اندازه و ضخامت شاخک‌ها و بافت مخاطی اطراف آن‌ها به منظور از بین بردن انسداد و گرفتگی ایجاد شده در مسیر هوای بینی در نظر گرفته شده است. امروزه از انواع مختلف عمل‌های جراحی برای کاهش اندازه شاخک و اصلاح آن شامل برش زیرمخاطی (submucous resection)، و توربینکتومی (turbinectomy) استفاده می‌شود. این روش‌ها می‌توانند به بسیاری از بیماران برای از بین بردن مشکلات تنفسی و بهبود شرایط کمک کنند. توجه داشته باشید انتخاب روش‌های اصلاح شاخک با توجه به مشکلات خاص بیمار و نیازهای درمان وی مشخص می‌شود.
برش زیر مخاطی
برش زیر مخاطی (SMR) جراحی مسیر هوای بینی است که برای اصلاح گرفتگی ایجاد شده در نتیجه بزرگ شدن بیش از حد شاخک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این منظور یک شکاف کوچک در لایه مخاطی ایجاد شده و از این طریق بافت و استخوان اضافی زیر پوست از محل خارج می‌شود.
توربینکتومی
دکتر سرمست علاوه بر روش‌های درمان دیگر، از توربینکتومی نیز برای رفع انسداد ایجاد شده در ناحیه بینی استفاده می‌کند. در این جراحی بخش‌های بزرگ بافت شاخک برای باز کردن مسیر هوای بینی برداشته می‌شوند. هنگامی که این کار به نحو صحیح انجام شود، نتایج آن می‌تواند برای از بین بردن گرفتگی و انسداد بینی بسیار موثر باشد.
