شیوع بیماری دردناک و پرهزینه آندومتریوز در میان زنان ایرانی
با وجود ناشناس بودن نام آندومتریوز برای بسیاری از افراد جامعه اما آمارها نشان میدهد این بیماری در بین زنان تا حدودی شیوع دارد.
در گزارشهای سال ۹۱ آمده است که آندومتریوز با شیوع تقریباً ۱۷۶ میلیون زن مبتلا در جهان و بار مالی حدود ۱۱۰ میلیار دلار در سال، یکی از شایعترین و پرهزینهترین بیماریهای زنان است. شیوع تقریبی آندومتریوز در بین زنان در سنین باروری حدود ۵ تا ۲۰ درصد و در زنان نابارور ۳۰ تا ۵۰ درصد برآورد شده است. آمارهای جهانی حاکی از ابتلای ۱۰ تا ۱۵ درصدی زنان جهان به این بیماری است.
بهرغم این آمار، شیوع دقیق این بیماری بهطور دقیق مشخص نیست؛ زیرا این بیماری در برخی موارد بدون نشانه است. در ایران نیز برآورد دقیقی از شیوع آندومتریوز دردسترس نیست. با توجه به ابتلای طیف وسیعی از دختران جوان به این بیماری به نظر میرسد شیوع آندومتریوز در ایران، نسبت به جوامع غربی بالاتر و سن ابتلا به آن نیز پایینتر باشد. از طرفی متخصصان این حوزه آندومتریوز را به عنوان یک بیماری نسبتاً شایع در زنان معرفی میکنند. به گفته سعید البرزی، فوق تخصص زنان و نازایی در دانشگاه شیراز ماهانه چهل تا پنجاه عمل آندومتریوز ساده و پیشرفته، به صورت کلاسیک در این مرکز انجام میشود.
تهران و اصفهان؛ رکورددار شدت و شیوع بیماری آندومتریوز در ایران
آندومتریوز چیست؟
این بیماری وقتی خودش را نشان میدهد که زمان طلایی درمان آن تمام شده
این بیماری طیف وسیعی از علایم را به همراه دارد و متأسفانه در برخی موارد نیز فاقد هرگونه علامتی است. شایعترین علایم آندومتریوز، دردهای لگنی قبل و در طول دوران قاعدگی یا دیسمنوره است. این درد ممکن است در برخی از افراد مبتلا بسیار شدید و ناتوانکننده، ظاهر شود. درد حین رابطه جنسی و پس از آن در هنگام دفع ادرار و مدفوع، اختلالات قاعدگی بهصورت خونریزی شدید یا لکهبینی بین دو دوره، سقط جنین و کیستهای مقاوم به درمان و ناباروری از دیگر علایم این بیماری است. این بیماری پس از ۸ تا ۱۰ سال از شروع، تظاهر پیدا میکند که زمان طلایی درمان را از پزشکان گرفته است.
افراد در معرض ابتلا به آندومتریوز
علل ایجاد آندومتریوز
– قاعدگی عقبگرد: بیشترین علت آندومتریوز است. در این نوع قاعدگی، خون قاعدگی شامل سلولهای آندومتر است که به جای آنکه از بدن خارج شوند، از طریق لولههای رحمی وارد حفره لگنی میشوند. این سلولهای آندومتر به دیواره لگن میچسبند و در آنجا رشد میکنند و خونریزی در طول این دوره ایجاد میشود.
– رشد سلولهای جنینی: این سلولها، حفرههای لگنی و شکمی را میپوشانند و از سلولهای جنینی به وجود میآیند. هنگامی که یک و یا چند منطقه از پوشش شکمی تبدیل به بافت آندومتر شود، آندومتریوز گسترش مییابد.
– زخم جراحی: بعد از جراحی، مانند هیسترکتومی (خارج کردن رحم) یا سزارین، سلولهای آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند.
– انتقال سلولهای آندومتر: عروق خونی یا مایع لنف ممکن است سلولهای آندومتر را به دیگر قسمتهای بدن انتقال دهند.
– اختلال سیستم ایمنی: ممکن است وجود اختلال در سیستم ایمنی باعث شود که بدن نتواند بافت آندومتر را که در بیرون از رحم رشد میکند، تشخیص داده و از بین ببرد.
– در سالهای اخیر نقش جدی آلودگی آب، هوا و آلایندههای محیطی در پدیدآمدن این بیماری را نباید نادیده گرفت.
– تبدیل سایر سلولهای بدن به سلولهای آندومتریال
– انتقال سلولهای اندومتریال از طریق سیستم لنفی و عروقی
– علل ژنتیکی
– سقط ایمن: ابتلا به آندومتریوز در موارد نادری پس از سقط ایمن بروز میکند.
عوامل خطر آندومتریوز
– باردار نشدن بعد از ازدواج
– ابتلای یک یا چند نفر از اقوام نزدیک به آندومتریوز
– مسدود کردن راه خروج طبیعی خون قاعدگی از بدن
– سابقه عفونت لگنی
– اختلال رحمی
عوارض آندومتریوز
– سرطان تخمدان: زنان دارای آندومتریوز، بیشتر دچار سرطان تخمدان میشوند.
درمان آندومتریوز
ابتلا به آندومتریوز به مفهوم بچهدار نشدن نیست. بسیاری از زنان مبتلا به این بیماری مشکلی در بچهدار شدن ندارند؛ البته ممکن است زمان زیادی صرف شود و به جراحی یا درمانهای کمک باروری نیاز پیدا کنند. آندومتریوز درجات مختلف خفیف، متوسط و شدید دارد. در مورادی که بیماری شدید است، به دلیل وجود چسبندگیهای لگنی ممکن است بارداری سختتر صورت گیرد. در درجات متوسط احتمالاً بیمار میتواند باردار شود و در مواقع خفیف نیز ظاهراً تفاوتی با افراد عادی ندارند. مهم این است که بیمار بداند با تشخیص آندومتریوز امکان بارداری به کلی از بین نمیرود. همچنین آگاهی به موقع و توجه به علایم بیماری نقش تعیینکنندهای در اثربخشی درمان دارد.
اقدامات وزارت بهداشت
برگزاری کنگره و انجام تحقیقات نیز بخش دیگری از فعالیتهای وزارت بهداشت بود که در طول سالهای اخیر انجام شده است.
شیوه جدید درمان
با توجه به تأثیرات منفی وسیعی که آندومتریوز بر سلامت زنان دارد، نمیتوان آن را صرفاً یک بیماری دانست که خود فرد را درگیر میکند، بلکه به دلیل ایجاد اختلال در روابط جنسی در هنگام نزدیکی، ناباروری و بعضاً افسردگی، میتوان از آن بهعنوان یک بیماری با ابعاد اجتماعی یاد کرد. لذا این بیماری توجه جدیتر مسؤولان کشور را میطلبد تا علاوه بر آگاهی دادن به زنان جامعه، باعث تشخیص زودهنگام آن شوند و ناباروری و مشکلات پس از آن جلوگیری کنند. همچنین لزوم افزایش کلینیکهای تخصصی آندومتریوز بهمنظور دسترسی راحتتر افراد در جامعه به درمان که هزینههای درمانی کمتری را از بیمار دریافت میکنند، احساس میشود.