عفونت ها و التهاب ها در غدد بزاقی
عفونت ها و التهاب ها غدد بزاقی
بیماریهای عفونی و التهابی بیشتر غدد بزاقی اصلی بویژه پاروتید را درگیر می نمایند .
سیالوآدنیت باکتریال حاد
این بیماری عمدتا“ غدد پاروتید یا ساب مندیبولار را درگیر می کند . با ادم ناگهانی و درد شدید شروع می شود . ادم در بافت های اطراف غده نیز رخ میدهد . تب و لکوسیتوز ناشایع نمی باشد . درمعاینه، غده بزرگ ، حساس و اندوره است . با فشار دادن غده، غالبا“ مایع چرکی از مجرای آن خارج می شود .
در گذشته اکثر موارد بیماری ( به ویژه در غده پاروتید ) بعد از اعمال جراحی رخ می داد. امروزه شیوع پاروتیدیت ناشی از اعمال جراحی کاهش یافته است . افرادی که دچار سوء تغذیه ، دهیدراتاسیون و یا عدم تعادل مایعات و الکترولیت ها هستند ، استعداد ویژه ای به این عفونت دارند . با این وجود درحال حاضر این بیماری در بیماران دچار نقص ایمنی توام با بدخیمی و در کاندیدهای پیوند با شیوع ویژه ای دیده می شود .
کشت ترشحات بزاقی باید هر چه سریعتر انجام شود. استافیلوکوک آرئوس کوآگولاز مثبت شایعترین باکتری بدست آمده ازکشت است . درصورت بدحال بودن بیمار، تجویز آنتی بیوتیک قبل از آماده شدن جواب کشت شروع می شود . معمولا“ ازآنتی بیوتیک های ضد استافیلوکوک مقاوم به پنی سیلیاز استفاده میشود . گاهی کشت خون نیز انجام می شود . غالبا“ با تجویز آنتی بیوتیک مناسب و تنظیم آب و الکترولیت ها ، بیماری بهبود می یابد . اگر درمعاینه فیزیکی و علایم بالینی بهبودی مشاهده نشود، احتمالا“ آبسه ای وجود دارد که باید تخلیه شود . اغلب تموج لمس می شود . ولی در غده پاروتید بعلت وجود تقسیمات متعدد، لمس تموج امکان پذیر نیست و معمولا“ بجای یک آبسه، چندین آبسه کوچک ایجاد می شود . بعلت وجود عصب فاسیال، تخلیه آبسه پاروتید دشوار است و باید زیر بیهوشی عمومی صورت گیرد .
ویروس ها نیز می توانند موجب سیالوآدنیت شوند . شایعترین علت ویروسی ، اوریون است که بیشتر در بچه ها و نوجوانان رخ میدهد . این بیماران با تب ناگهانی، سردرد و تورم دو طرفه غدد پاروتید مراجعه می کنند. در این حالت برخلاف بیماریهای باکتریال، ترشحات بزاقی کاملا“ شفاف است . ممکن است کاهش شنوایی حسی – عصبی همراه سیالوآدنیت اوریونی رخ دهد. سایر علل ویروسی سیالوآدنیت عبارتنداز : کوکساکی ویروس A و اکوویروس.
سیالوآدنیت مزمن
گاهی سیالوآدنیت حاد بهبود نمی یابد و بعلت التهاب های مکرر به طرف مزمن شدن پیش می رود . اگر منشاء بیماری باکتریال باشد، غده پاروتید بیشتر درگیر می شود . به نظر می رسد انسداد نسبی مجرا در ایجاد حالت مذکور اهمیت داشته باشد . داروهای آنتی کولینرژیک با کاهش مداوم ترشح بزاق و در نتیجه احتباس آن ، می توانند زمینه ساز سیالوآدنیت مزمن شوند .
در شرح حال ، دوره های مکرر بزرگ شدن غده و حساسیت خفیف تا متوسط آن که با غذاخوردن تشدید می شود، وجود دارد . ممکن است ترشحات غده چر باشند .
هدف از درمان افزایش ترشح بزاق به وسیله مواد محرک ترشح بزاق است و از بیمار خواسته می شود که با فشار غده بزاقی ، استاز بزاق را کاهش دهد. هیچ کدام از روشهای درمانی با موفقیت کامل همراه نیست. باید وجود هرگونه عامل انسداد نظیر سنگ یا تنگی بررسی شود . در صورتی که درمانهای محافظه کارانه ناموفق باشد ، می توان غده را به وسیله عمل جراحی برداشت . البته انجام عمل جراحی دشوار است ، زیرا به علت وجود التهاب مزمن و فیبروز ، دیسکسیون و حفظ عصب فاسیال دشواراست . درصورت وجود عفونت های مکرر و التهاب مداوم ممکن است گشادی مجاری بزاقی ( سیالکتازی ) رخ دهد.
سیالوآدنیت قارچی
سیالوآدنیت قارچی نادر است . از جمله علل آن می توان اکتینومایکوز را نام برد که معمولا“ بدنبال دستکاریهای دندانها رخ می دهد . بیمار دچار تریسموس و گاهی علایم سیستمیک می شود. غده پاروتید در اثر انتشار موضعی از دندانهای عفونی گرفتار می شود و درگیری آن منشاء خونی ندارد . نمای بالینی این عفونت شبیه آبسه پاروتید است . درمان تخلیه غده به وسیله جراحی و تجویز پنی سیلین می باشد .
سیالوآدنیت گرانولوماتو
از جمله بیماریهای گرانولوماتوی درگیر کننده غده بزاقی می توان به سل ، سارکوییدوز و بیماری خراش گربه اشاره نمود .
سل عمدتا“ غده پاروتید را گرفتار می کند و بیشتر در نوجوانان رخ می دهد . تشخیص به وسیله آزمایش بافتی است . مرحله حاد بیماری مشابه سیالوآدنیت ویروسی یا باکتریال است . با این تفاوت که مرحله حاد به طرف یک مرحله مزمن پیشرفت می کند و اندوراسیون لوکالیزه ایجاد می شود . درمان انتخابی، استفاده از داروهای ضد سل است .
سارکوییدوز می تواند موجب درگیری توام غدد بزاقی، دستگاه اشکی و سیستم یووه آ ( بیماری هیرفورد) شود . در این مورد نیز تشخیص از طریق آزمایش بافتی است .
بیماری خراش گربه می تواند ثانویه به درگیر اولیه غدد لنفاوی، غدد بزاقی ( به ویژه پاروتید ) را درگیر نماید.
سنگ های مجاری بزاقی
وقایعی که در بیماریهای التهابی حاد و مزمن رخ می دهد، زمینه ساز ایجاد سنگ مجاری غدد ساب مندیبولار و پاروتید می باشد. مجرای غده ساب مندیبولار شایعترین محل تشکیل سنگ است ، زیرا ترشحات این غده دارای موکوس غلیظی است و باید در مسیری رو به بالا حرکت کند . بنابراین هرگونه توقف در جریان بزاق، تنگی مجرا یا افزایش غلظت ترشحات احتمال ایجاد سنگ را افزایش می دهد. اکثر سنگ های مجاری بزاقی رادیواپک هستند .
بیمار دچار تورمهای متناوب همراه با سفتی و حساسیت غده ساب مندیبولار یا پاروتید میشود . مسئله ای که به تشخیص بسیار کمک می کند، افزایش حساسیت و تورم غده، در اثر عوامل محرک بزاق، نظیر غذاخوردن می باشد . اگر انسداد ناکامل باشد ، بیمار بیان می کند که غده بزاقی او به تدریج کوچک شده است . ممکن است سنگ مجاری غدد بزاقی قابل لمس نباشد . در این موارد رادیوگرافی هنگام اکلوژن دندانها غالبا“ سنگ را نشان داده ، سیالوگرافی مفید است . باید توجه داشت که در حضور التهاب حاد نباید سیالوگرافی انجام شود، زیرا ممکن است موجب تحریک غده شود . درمان خارج ساختن سنگ است . این عمل غالبا“ با گشاد کردن مجرای بزاقی به وسیله پروپ های اشکلی صورت می گیرد . درمواردی جهت خارج ساختن سنگ باید مجرای اشکی را زیر بی حسی موضعی باز نمود. در صورتی که سنگ در ناف غده قرار داشته باشد، ممکن است نیاز به خارج ساختن غده باشد .
سیالوآدنیت ناشی از عوامل خارجی
پاره ای از داروها موجب استاز یا تغییرکیفیت بزاق می شوند . سر دسته این داروها ، آنتی هلیمرژیک ها هستند . مشتقات فنوتیازین ، اثر آنتی هلیمرژیک دارند و موجب استاز بزاق و گاهی سیالوآدنیت می شوند. با قطع دارو ، بیماری بهبود می یابد . رادیوتراپی می تواند مقدار ترشح بزاق را کاهش دهد و باعث خشکی دهان و اثرات نامطلوب بر روی مخاط دهان و دندانها شود . احتمالا“ سلولهای تولید کننده سروز ، بیشتر از سلولهای تولید کننده موکوس از اثرات رادیوتراپی آسیب می بینند . غالبا“ غده آتروفی میشود .
منبع: entiran.com
