زیارت و اعمال مخصوص عید غدیر
عید غدیر خم از بزرگ‌ترین اعیاد مذهبی در تقویم شیعی است. برای این روز مانند هر روز بزرگ دیگر، اعمال و دعاهایی سفارش شده است که برخی از آنها برگرفته از روایات منتسب به معصومان(ع) بوده و برخی از آنچه در کتاب‌ها آمده، اگرچه به معصومان نسبت داده نشده است، ولی انجامشان به امید ثواب اشکال ندارد. در این گزارش ادعیه و اعمال ویژه روز غدیر به اجمال ذکر می‌شود.
۱٫ روزه: روزه عید غدیر معادل با كفاره شصت سال گناه است و در خیرى است كه برابر است با روزه عمر دنيا و معادل است با صد حج و صد عمره.
۲٫ عهد اخوت و برادری: این روز، روز قبولی اعمال شیعیان و روز برطرف شدن غم های ایشان است و این روزی است که حضرت موسی علیه السلام بر ساحران، غلبه کرده و خداوند آتش را بر ابراهیم خلیل علیه السلام سرد و سلامت کرده و حضرت موسی علیه السلام، یوشع بن نون را وصیّ خود گردانیده و حضرت عیسی علیه السلام، شمعون الصّفا را وصی خود قرار داده و حضرت سلیمان علیه السلام، رعیّت خود را بر استخلافّ آصف بن بَرخیا اِشهاد کرده و جناب رسول خدا صلى الله عليه و آله ما بين اصحاب خود برادرى افكنده و لهذا شايسته است در اين روز عقد اخوت با اخوان مؤمنين و كيفيت آن به نحوى كه شيخ ما در مستدرك وسائل از كتاب زاد الفردوس نقل فرموده چنين است كه بگذارد دست راست خود را بر دست راست برادر مؤمن خود و بگويد
وَاخَيْتُكَ فِي اللَّهِ وَ صَافَيْتُكَ فِي اللَّهِ وَ صَافَحْتُكَ فِي اللَّهِ
با تو برادر شدم در راه خدا و صفا كردم با تو در راه خدا و دست دادم با تو در راه خدا
وَ عَاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلاَئِكَتَهُ وَ كُتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومِينَ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ
و عهد كردم با خدا و فرشتگانش و كتابهايش و رسولانش و پيمبرانش و امامان معصوم عليهم السلام
عَلَى أَنِّي إِنْ كُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفَاعَةِ وَ أُذِنَ لِي بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لاَ أَدْخُلُهَا إِلاَّ وَ أَنْتَ مَعِي
بر اينكه اگر من از اهل بهشت و مشمول شفاعت بوده باشم و رخصت يافتم كه داخل جنت و بهشت شوم داخل آن نروم مگر اينكه تو با من باشى
آنگاه برادر مؤمن بگويد
قَبِلْتُ
پذيرفتم
پس بگويد
أَسْقَطْتُ عَنْكَ جَمِيعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ مَا خَلاَ الشَّفَاعَةَ وَ الدُّعَاءَ وَ الزِّيَارَةَ
ساقط كردم از تو جميع حقوق برادرى را غير از شفاعت و دعاء و زيارت.
۳٫ نماز روز عید غدیر: امام صادق(ع) می‌فرماید: «هنگام ظهر، دو رکعت نماز خوانده شود؛ در هر رکعت یک سوره حمد، ده مرتبه سوره توحید، ده مرتبه سوره قدر و ده مرتبه آیة الکرسی». البته اگر یک‌بار سوره حمد و یک‌بار سوره توحید خوانده شود نیز کفایت می‌کند. بعد از نماز، تسبیح حضرت زهرا(س) گفته شود. و بعد از آن، دعایی خوانده شود که در کتاب‌های ادعیه آمده است.
۴٫ نماز شب عید غدیر: نمازی برای شب غدیر نیز توصیه شده است که کیفیت آن چنین است: دوازده رکعت که جز در آخر رکعت، سلام داده نمی‌شود؛ یعنی بین هر دو رکعت اندکی می‌نشیند. در هر دو رکعت سوره حمد و ده مرتبه سوره توحید و یک مرتبه آیة الکرسی خوانده شود؛ در رکعت دوازدهم؛ هفت مرتبه حمد، هفت مرتبه توحید، و در قنوت ده مرتبه بگوید: «لا إِلهَ إِلَّا اللهُ وحده لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ و یمیت و یحیی و هو حی لا یموت» و مجدّدا ده مرتبه بگوید: «بِیَدِه الخیر وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ». سپس نماز را ادامه دهد و ده مرتبه در سجده‌ات بگوید: «سُبْحانَ مَنْ أَحْصى کُلَّ شَیْءٍ عِلْمُهُ، سُبْحانَ مَنْ لا یَنْبَغِی التَّسْبِیحُ الّا لَهُ، سُبْحانَ ذِی الْمَنِّ وَ النِّعَمِ، سُبْحانَ ذِی الْفَضْلِ وَ الطَّوْلِ، سُبْحانَ ذِی الْعِزَّةِ وَ الْکَرَمِ. أسْأَلُکَ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ، وَ مُنْتَهىَ الرَّحْمَةِ مِنْ کِتابِکَ، وَ بِالاسْمِ الاعْظَمِ وَ کَلِماتِکَ التّامَّةِ انْ تُصَلِّیَ عَلى مُحَمَّدٍ رَسُولِکَ وَ اهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ انْ تَفْعَلَ بِی کَذا وَ کَذا(بجای کذا حوائج خود را از خدا بخواهد)، انَّکَ سَمِیعٌ مُجِیبٌ».
۵٫ صلوات بر محمد و آل محمد: امام صادق(ع) می‌فرماید: «در روز غدیر صلوات بسیار بر محمد و اهل‌بیت او بفرستید و از افرادی که در حق آنان ظلم کردند، برائت جویید».
۶٫ زیارت: زیارت امین الله در روز غدیر و رو به مرقد امام علی(ع)، توصیه شده است. اگر چه ممکن است از ظاهر این توصیه، شرط حضور در کنار مرقد امیر المؤمنین(ع) به دست آید، ولی این حکم شامل همه از جمله افراد دور از قبر نیز می‌شود.
۷٫ انجام غسل: امام صادق(ع) می‌فرماید: «[در روز غدیر] هنگام ظهر غسل کنید». در برخی منابع نیز به غسل در ابتدای روز سفارش شده است. البته انجام هر یک از این دو، در رسیدن به ثواب کافی است.
۸٫ دعای اللهم انی اسالک بحق محمد:
اَللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ وَ عَلِيٍّ وَلِيِّكَ وَ الشَّأْنِ وَ الْقَدْرِ الَّذِي خَصَصْتَهُمَا بِهِ دُونَ خَلْقِكَ
اى خدا من از تو درخواست مى كنم بحق محمد (ص) پيغمبر تو و على (ع) ولى و بنده خاص تو و بآن شأن و مقامى كه بآن دو بزرگوار اختصاص دادى دون ساير خلق مسئلت دارم
أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ أَنْ تَبْدَأَ بِهِمَا فِي كُلِّ خَيْرٍ عَاجِلٍ
كه درود بر محمد (ص) و على (ع) فرستى و از هر خير و خوبى عاجل ابتدا به آنها عطا كنى
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَئِمَّةِ الْقَادَةِ وَ الدُّعَاةِ السَّادَةِ وَ النُّجُومِ الزَّاهِرَةِ وَ الْأَعْلاَمِ الْبَاهِرَةِ
اى خدا درود فرست بر محمد و آل محمد امامان و قائدان شرع الهى و داعيان و بزرگان دين خدا و ستارگان رخشنده (آسمان ايمان) و نشانه اى روشن حق
وَ سَاسَةِ الْعِبَادِ وَ أَرْكَانِ الْبِلاَدِ وَ النَّاقَةِ الْمُرْسَلَةِ وَ السَّفِينَةِ النَّاجِيَةِ الْجَارِيَةِ فِي اللُّجَجِ الْغَامِرَةِ
و پيشوايان بندگان و ستونهاى بلاد (و شهرستان توحيد) آزادگان (يعنى رادمردان عالم) و ناقه فرستاده شده و كشتى نجات در اعماق دريا (ى معرفت و خداشناسى)
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ خُزَّانِ عِلْمِكَ وَ أَرْكَانِ تَوْحِيدِكَ
اى خدا درود فرست بر محمد و آل محمد (ع) گنجورهاى علم تو و اركان توحيد و معرفتت
وَ دَعَائِمِ دِينِكَ وَ مَعَادِنِ كَرَامَتِكَ وَ صِفْوَتِكَ مِنْ بَرِيَّتِكَ وَ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ
و ستونهاى دين و معدنهاى بخشش و كرمت و خاص و خالصان آفرينش تو و برگزيدگان خلق تو
الْأَتْقِيَاءِ الْأَنْقِيَاءِ النُّجَبَاءِ الْأَبْرَارِ وَ الْبَابِ الْمُبْتَلَى بِهِ النَّاسُ مَنْ أَتَاهُ نَجَا وَ مَنْ أَبَاهُ هَوَى
كه متقيان و پاكيزگان و بزرگواران و نيكويان خلايقند و درگاه مبتلى به مردم كه هر كس به آن درگاه لطف درآيد نجات يابد و هر كس امتناع ورزد هلاك شود
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَهْلِ الذِّكْرِ الَّذِينَ أَمَرْتَ بِمَسْأَلَتِهِمْ وَ ذَوِي الْقُرْبَى
اى خدا درود فرست بر محمد و آل محمد كه اهل و برگزيده تواند خلق را امر به سؤال در علوم آسمانى از آن بزرگواران كردى و آنان ذوى القربى رسولند
الَّذِينَ أَمَرْتَ بِمَوَدَّتِهِمْ وَ فَرَضْتَ حَقَّهُمْ وَ جَعَلْتَ الْجَنَّةَ مَعَادَ مَنِ اقْتَصَّ آثَارَهُمْ
كه امر بمحبت آنها فرمودى و اداى حقشان را فريضه خلق نمودى و بهشت را مكان كسى كه پيرو آنهاست قرار دادى
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا أَمَرُوا بِطَاعَتِكَ وَ نَهَوْا عَنْ مَعْصِيَتِكَ وَ دَلُّوا عِبَادَكَ عَلَى وَحْدَانِيَّتِكَ
اى خدا درود بر محمد و آل محمد فرست چون خلق را به طاعت تو امر كردند و از عصيان تو نهى كردند و بندگانت را بر وحدانيتت راهنمايى كردند
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ وَ نَجِيبِكَ وَ صِفْوَتِكَ وَ أَمِينِكَ وَ رَسُولِكَ إِلَى خَلْقِكَ
اى خدا من از تو درخواست مى كنم به حق محمد (ص) پيغمبر تو و برگزيده ات و بنده خاص خالصت و امين وحى و فرستاده تو بسوى خلق
وَ بِحَقِّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَعْسُوبِ الدِّينِ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ
و به حق امير المؤمنين و پيشواى دين و قايد سلسله نيكان عالم
الْوَصِيِّ الْوَفِيِّ وَ الصِّدِّيقِ الْأَكْبَرِ وَ الْفَارُوقِ بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ وَ الشَّاهِدِ لَكَ
آن وصى وفادار پيغمبر و صديق اكبر و آنكه ميان حق و باطل جدا كننده كامل است و شاهد و نماينده توست
وَ الدَّالِّ عَلَيْكَ وَ الصَّادِعِ بِأَمْرِكَ وَ الْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِكَ لَمْ تَأْخُذْهُ فِيكَ لَوْمَةُ لاَئِمٍ
و رهنماى خلق بسوى تو و آنكه فرمان تو را با صداى رسا به عالم رسانيد و در راه دين تو مجاهده بليغ كرد و هيچ باك از ملامت بدگويان نداشت تو را قسم مى دهم
أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
كه اولا بر محمد و آل محمد درود فرستى
وَ أَنْ تَجْعَلَنِي فِي هَذَا الْيَوْمِ الَّذِي عَقَدْتَ فِيهِ لِوَلِيِّكَ الْعَهْدَ فِي أَعْنَاقِ خَلْقِكَ
و آنگاه در اين روز شريف غدير كه عقد خلافت و عهد ولايت على (ع) را بر گردن خلقت نهادى
وَ أَكْمَلْتَ لَهُمُ الدِّينَ مِنَ الْعَارِفِينَ بِحُرْمَتِهِ وَ الْمُقِرِّينَ بِفَضْلِهِ
و دين را به ولايتش به حد كمال رسانيدى در اين روز مرا از عارفان قرار دهى
مِنْ عُتَقَائِكَ وَ طُلَقَائِكَ مِنَ النَّارِ وَ لاَ تُشْمِتْ بِي حَاسِدِي النِّعَمِ
و به احترام اين روز و به حق مؤمنان معترف به شرافت اين روز كه مرا از آزاد شدگان از آتش دوزخ مقرر فرمايى و از حسودان نعمتت آسوده دارى
اللَّهُمَّ فَكَمَا جَعَلْتَهُ عِيدَكَ الْأَكْبَرَ وَ سَمَّيْتَهُ فِي السَّمَاءِ يَوْمَ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ وَ فِي الْأَرْضِ يَوْمَ الْمِيثَاقِ الْمَأْخُوذِ وَ الْجَمْعِ الْمَسْئُولِ
اى خدا چنانكه اين روز را بزرگترين عيد خود قرار دادى و در آسمان روز عهد و پيمانش نام نهادى و در زمين روز اخذ ميثاق و روز جمع سؤال
صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَقْرِرْ بِهِ عُيُونَنَا وَ اجْمَعْ بِهِ شَمْلَنَا
خدايا درود فرست بر محمد و آل محمد (ع) و چشم ما را به جمال آنها روشن ساز و تفرقه ما را به او جمع گردان
وَ لاَ تُضِلَّنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَ اجْعَلْنَا لِأَنْعُمِكَ مِنَ الشَّاكِرِينَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
و بعد از نعمت هدايتت ما را از ضلالت و گمراهى حفظ فرما و ما را از شكرگزاران نعمتهايت مقرر فرما اى مهربانترين مهربانان عالم
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي عَرَّفَنَا فَضْلَ هَذَا الْيَوْمِ وَ بَصَّرَنَا حُرْمَتَهُ وَ كَرَّمَنَا بِهِ وَ شَرَّفَنَا بِمَعْرِفَتِهِ وَ هَدَانَا بِنُورِهِ
ستايش خداى را كه ما را به شرافت و به فضيلت و احترام اين روز شناسا و بصير گردانيد و به اين روز ما مسلمين را گرامى داشت و شرف معرفتش را به ما عطا فرمود
يَا رَسُولَ اللَّهِ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ
اى رسول خدا و اى امير اهل ايمان
عَلَيْكُمَا وَ عَلَى عِتْرَتِكُمَا وَ عَلَى مُحِبِّيكُمَا مِنِّي أَفْضَلُ السَّلاَمُ مَا بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ
از من بر شما دو بزرگوار و عترت و دوستانتان بهترين سلام و تحيت باد مادامى كه شب و روز در جهان باقى است
وَ بِكُمَا أَتَوَجَّهُ إِلَى اللَّهِ رَبِّي وَ رَبِّكُمَا فِي نَجَاحِ طَلِبَتِي وَ قَضَاءِ حَوَائِجِي وَ تَيْسِيرِ أُمُورِي
و من شما را وسيله توجه به خداى خودم و خداى شما در انجام مقاصد و بر آمدن حوايج و آسان شدن كارهاى مشكلم قرار مى دهم
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
اى خدا من از تو درخواست مى كنم به حق محمد و آل محمد كه درود بر محمد و آلش فرستى
وَ أَنْ تَلْعَنَ مَنْ جَحَدَ حَقَّ هَذَا الْيَوْمِ وَ أَنْكَرَ حُرْمَتَهُ
و لعنت بر منكران حق اين روز غدير و مخالفان احترام
فَصَدَّ عَنْ سَبِيلِكَ لِإِطْفَاءِ نُورِكَ فَأَبَى اللَّهُ إِلاَّ أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ
آنكه راه دين تو را به روى مردم بستند تا آنكه نور تو را خاموش كنند اما خداى متعال جز آنكه نور وحى و چراغ حجت خود را بر خلق روشن بدارد نخواهد كرد
اللَّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ وَ اكْشِفْ عَنْهُمْ وَ بِهِمْ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ الْكُرُبَاتِ
اى خدا تو بر اهل بيت رسولت محمد (ص) فرج و گشايش عطا فرما و غم و آلام آنها را برطرف گردان و ببركت آنان از دل مؤمنان هر هم و غم و اندوه را برطرف ساز
اللَّهُمَّ امْلَأِ الْأَرْضَ بِهِمْ عَدْلاً كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً وَ أَنْجِزْ لَهُمْ مَا وَعَدْتَهُمْ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ
اى خدا بوجود آنها زمين را از عدل و داد پر گردان چنانكه پر از ظلم و عدوان گرديده است و وعده فرج و سلطنت الهيه را كه به ايشان داده اى منجز گردان كه تو هرگز خلاف وعده نخواهى كرد
۹٫ حمد بر ولایت در عید غدیر: صد مرتبه بگويد
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ كَمَالَ دِينِهِ وَ تَمَامَ نِعْمَتِهِ بِوِلاَيَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ
سپاس خداى را كه مقرر فرموده كمال دين و تماميت نعمت خود را بر ولايت حضرت امير المؤمنين على بن ابى طالب كه بر او درود و سلام باد.
۱۰٫ انجام عمل نیک، صله رحم و رفت و آمد با دوستان: امام صادق(ع) می‌فرماید: «شایسته است در عید غدیر به وسیله عمل نیک، روزه، نماز، صله رحم و صله دوستان، به خداوند تقرّب بجویند».
۱۱٫ گشاده‌دستی برای خانواده: امام صادق(ع) می‌فرماید: «سزاوار است انسان در روز عید غدیر به یاد خدا بوده، صلوات فرستاده و در آن روز امکانات بیشتری برای خانواده‌اش فراهم سازد».
۱۲٫ اطعام روزه‌داران: امام صادق(ع) می‌فرماید: «کسی که این روز، مؤمن روزه‌داری را اطعام دهد؛ مانند فردی است که هزاران نفر از مردم را اطعام داده است».
۱۳٫ پوشیدن لباس تمیز و پاک و معطر کردن آن در صورت توان: «و البس أطهر ثیابک و امسس شیئا من الطیب إن قدرت علیه».
۱۴٫ دعای ندبه: مستحب است دعای ندبه را در چهار عيد يعنى عيد فطر و قربان و غدير و روز جمعه بخوانند.
۱۵٫ دعای تهنیت در عید غدیر: چون مؤمنى را ملاقات كند اين تهنيت را بگويد
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّكِينَ بِوِلاَيَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ
سپاس خداى را كه قرار داد ما را از متمسكان به ولايت امير المؤمنين عليه السلام و پيشوايان و امامان كه بر آنان درود باد.
