سندروم خود زشت پنداری چیست و چگونه درمان می شود؟

سندروم خود زشت پنداری ، اختلال روانی است که در آن فرد خودزشت پندار تصور می کند که برخی از ویژگی های جسمانی او غیرطبیعی، بدون جذابیت یا حتی ناهنجار است در حالیکه عضو یا اندام مورد نظر طبیعی است یا در قیاس با عذابی که برای فرد ایجاد کرده، مسئله بسیار جزئی است.در این بخش از نمناک به علت و درمان این بیماری می پردازیم.

از علت تا درمان سندرم خود زشت پنداری

سندرم خودزشت پنداری یا BDD یک بیماری روانی می باشد که فرد به شدت در مورد اشکالات جزئی موجود در صورت یا ظاهر خود حساس می شود. افراد مبتلا به این بیماری خود را زشت می بینند و در بسیاری موارد دست به انجام عمل های جراحی زیبایی می زنند.

تردیدی نیست که بسیاری از این جراحی ها از نظر پزشکی ضروری نیستند وعضوی که فرد از آن ناراضی می باشد کاملا طبیعی و حتی گاهی از نظر دیگران بی عیب است، اما خود فرد تا آن را به تیغ جراحی نسپارد ازاین دغدغه ذهنی خلاص نمی شود.

درسال ۲۰۱۳ بیش از ۲۳ میلیون عمل جراحی و روش غیرجراحی زیبایی در دنیا انجام شده است که متاسفانه ایران در میان ده کشور اول دنیا است و سالیانه حدود ۱۷۵ هزار مورد عمل جراحی و غیر جراحی زیبایی در آن انجام می گیرد.

به نظر شما سطحی نگری، تبلیغ های رسانه ایی یا رفاه زدگی باعث تمایل افراد به عمل جراحی می شود؟ آیا جراحی باعث آرام شدن ذهن درگیر افراد خودزشت پندارمی شود؟

بعضی از جراحی ها ممکن است به دلیل تاثیر از مد روز و فرهنگ صورت بگیرد اما بسیاری دیگر به علت اختلال خود زشت پنداری می باشد.

اختلال خود زشت پنداری بیش از صد سال است شناخته شده اما در سی سال اخیر در رده اختلالات روانپزشکی قرار گرفته و توجه پزشکان را جلب کرده است، اما هنوزنیز اطلاع پزشکان از این بیمای ناکافی است و در موارد زیادی تشخیص داده نمی شود.

علل خود زشت پنداری

آیا شیوع بیماری خود زشت پنداری درهر دوجنس یکسان است؟

۱۰ تا پانزده درصد از مراجع کنندگان به جراحان پلاستیک یا متخصصان پوست را افراد مبتلا به اختلال خودزشت پنداری تشکیل می دهند.

شیوع خودزشت پنداری در دو جنس مذکر و مونث تقریبا یکسان است و حدود یک تا دو درصد ثبت شده است ؛ با این حال شیوع این بیماری ممکن است بیشتر از این باشد چون مبتلایان به این سندروم معمولا خود را از چشم دیگران مخفی می کنند و از پزشکان دیگری ( دندان پزشک ، جراح پلاستیک ) نیز برای حل این مشکل کمک میگیرند.

شروع اختلال خود زشت پنداری در چه مقطعی از زندگی بیشتر است؟

همه افراد در مقطعی از زندگی نگران ظاهر خود می شوند و تقریبا همه افراد ترجیح می دادند ظاهری متفاوت داشته باشند .شروع این اختلال دراواخر دوران کودکی یا اوایل بزرگسالی است، زمانی که افراد نگرانی بیشتری در مورد ظاهر خود دارند.

خودزشت پنداری در چه مواقعی از زندگی رخ می دهد

علت های خود زشت پنداری چیست؟

علت خودزشت پنداری روشن نیست، اما بررسی ها نشان می دهد که کسانی که در بچگی یا نوجوانی مورد تحقیر، تمسخر، آزار یا سوء استفاده قرار گرفته اند و اعتماد به نفس پایینی دارند بیشتر از دیگران به این اختلال دچار می شوند. مبتلایان به خودزشت پنداری ممکن است از احساس گناه عذاب بکشند، به سوء مصرف مواد روی بیاورند یا به خود آسیب بزنند. میزان خودکشی نیز در مبتلایان به میزان قابل توجهی بیشتر از جمعیت عادی است.

نشانه های مبتلایان به خود زشت پنداری

– دائم ظاهر خود را با دیگران (مدل ها و هنرپیشه ها) مقایسه می کنند.

– بسیاری از اوقات خود را جلوی آینه می گذراند یا از آینه فرار می کنند.

– وقت زیادی صرف می کنند تا نقایصی را که در ظاهرش می بیند مخفی کند.

– احساس ناراحتی و اضطراب دارد و از محیط و شرایط اجتماعی گریزان هستند.

– برای درمان مراجعه نمی کنند زیرا می ترسند به آن ها برچسب سطحی بودن زده شود.

– دیگران ممکن است او را خودشیفته و مجذوب خود یا سطحی ببینند.

– در رژیم یا ورزش افراط میکنند.

– در آرایش افراط می کنند و وقت زیادی را صرف آرایش میکنند.

– به دنبال جراحی پلاستیک هستند.

– طوری لباس می پوشند که نقصهایشان را بپوشاند.

– بیشترافراد نقص را در صورت خود می بینند، بینی، دهان، چشم، گونه، ابرو، چانه یا لب و دندان و دیگر اعضای بدن مثل سینه ها یا اندام های تناسلی در درجه بعدی هستند.

-بعضی ممکن است خود را زیادی چاق یا زیادی لاغر ببینند یا خود را به خصوص از نظر جنسی فاقد جذابیت و زیبایی بدانند.

علت خود زشت پنداری و نشانه افراد مبتلا به خودزشت پنداری

اختلال خود زشت پنداری با چه بیماری های روانی ارتباط دارد؟

بعضی ازنگرانی ها درباره ظاهر افراد طبیعی هستند اما وقتی به اختلال خودزشت پنداری تبدیل می شوند که اشتغال ذهنی، دائمی و و اضطراب شدیدی ایجاد کنند و زندگی افراد را مختل کنند.

این نگرانی با دادن اطمینان خاطر و راهنمایی و توصیه رفع نمی شود. اختلال خود زشت انگاری با برخی از دیگر بیماری های روان ارتباط دارد مثلا شصت درصد مبتلایان به اختلال خود زشت پنداری ازافسردگی رنج میبرند.

همچنین بیماری های روانی زیادی مانند :اختلال وسواسی-اجباری ( OCD )، اختلال اضطراب اجتماعی ( Social Anxiety Disorder )، اختلال اضطراب عمومی ( GAD ) و اختلالات خوردن، مثل بی اشتهایی ( Anorexia Nrevosa ) یا بولیمیا ( bulimia ) با اختلال خودزشت انگاری ارتباط دارند.

خودزشت پنداری با وسواس شباهت زیادی دارد و در طیف اختلالات وسواس طبقه بندی شده است، مثلا فرد ممکن است به صورتیوسواس گونه برای شانه زدن و آرایش موی خود وقت زیادی صرف کند و مراحل مشخصی را انجام دهد و اختلال خودزشت پنداری بیماری درمان پذیری است.

چه افرادی بیشتر در معرض بیماری خود زشت پنداری قرار دارند؟

برخی مشاغل که به ویژگی های بدنی ارتباط دارند شاید فرد را بیشتر در معرض خودزشت پنداری قرار دهند. هنرپیشه ها، مدل ها (مانکن ها)، بدنسازها و امثال آنها از این نظر بیشتر در معرض هستند.

کمال گرایی و ترس از تنها بودن هم در این افراد بیشتر دیده می شود و مثلا فکر می کنند برای دوست پیدا کردن یا همسر پیدا کردن باید ویژگی های جسمانی خاصی داشته باشند.

اختلال خود زشت پنداری با بیماری های روانی

بهترین راه های درمان خود زشت پنداری

موثرترین راه درمان خودزشت پنداری درمان دارویی با داروهای ضد اضطراب و روان درمانی بخصوص رفتار درمانی شناختی ( CBT ) است.

دکتردیوید ویل یکی از متخصصان این بیماری می گوید:”ما مایلیم تشخیص اختلال زشت انگاری در سن پایین انجام شود چون درمان آن بسیار آسانتر از زمانی خواهد بود که افکار و اضطراب ها ریشه دوانده باشد.”

“مهمترین پیام من این است که اختلال خودزشت پنداری بیماری درمان پذیری است.” اما تا بیماری تشخیص داده نشده، فرد مبتلا به دنبال جراحی پلاستیک برای درمان خواهد رفت. برخی بارها جراحی می کنند.

 راه های درمان خود زشت پنداری

تشخیص مهم تر از درمان است

آلیسیا دووال یکی از مدلهای معروف نشریه گلموریک میلیون پوند برای سیصد عمل جراحی و غیرجراحی مختلف خرج کرده گفت اعتیادش به جراحی نتیجه تشخیص داده نشدن اختلال خودزشت پنداری بوده است.

جراحی برای رفع یا درمان بیماری خودزشت پنداری معمولا توصیه نمی شود، چون حتی اگر این جراحی موفق باشد تمرکز به عضوی دیگر معطوف می شود یا جای بخیه جراحی مشکل ایجاد می کند.

بیماران که جراحی پلاستیک می کنند در ابتدا احساس بهتری دارند، اما بعد احساس نارضایتی باز می گردد، مشکل باقی می ماند فقط شکلش عوض می شود و فقط ده درصد مبتلایان به اختلال خودزشت پنداری ممکن است با جراحی پلاستیک به رضایت برسند.

جراحان در مواجهه با این بیماران با دو مسئله روبرو هستند:

اول اینکه تشخیص بیماری نیاز به ارزیابی های طولانی و تخصصی دارد که کار روانپزشکان است، جراحان نه برای این ارزیابی های آموزش دیده اند نه اینکه این با ماهیت تخصصشان هماهنگی دارد.

دوم اینکه وقتی فرد تقاضای جراحی دارد، جراح می داند که اگر از این کار خودداری کند فقط بیمار را به جراح دیگری معرفی کرده و در نهایت کسی که بخواهد جراحی کند، این کار را می کند.

اخیرا برخی جراحان ارزیابی های مختصری انجام می دهند تا اگر نشانه هایی از این اختلال به دست آمد، مراجع را از جراحی منصرف و او را به روانپزشک معرفی کنند.

سندروم خود زشت پنداری مختص کدام کشورها می باشد

آیا خود زشت پنداری مختص کشورهای ثروتمند و طبقات مرفه است؟

بررسی ها نشان می دهد که اختلال خود زشت پنداری در همه جا ی دنیا دیده می شود و بستگی به سطح مالی افراد ندارد اما افرادی که از سطح مالی بیشتری برخوردار هستند برای جراحی یا روش های گران قیمت دست به خدمات درمانی می زنند.
صنعت مد و رسانه ها هم مدتهاست به دلیل اینکه ویژگی های جسمانی خاص را به عنوان ملاک زیبایی تبلیغ می کنند مورد انتقاد بوده اند، اما دکتر ویل می گوید:”اتفاقات کودکی مثل پیوند ضعیف مادر و کودک یا آزار کودک اهمیت بیشتری دارند.فشار رسانه ها تنها بخش کوچکی از ماجرا است.

دکتر الکس کلارک، روانشناس بالینی می گوید که آموزش و راهنمایی در مدارس باید بهتر شود وکودکان باید از نظر رسانه ای هم باسواد شوند و بفمند که این تصاویر آراسته، واقعی نیستند.پس اگر از نظر اجتماعی به قدر کافی محکم نباشید، به سادگی ممکن است قربانی شوید.

 

منبع: نمناک