تب راجعه راه‌های انتقال بیماری، درمان و پیشگیری

تب راجعه یک عفونت باکتریایی است که با تکرار تب، سردرد، درد عضلانی و درد مفاصل و حالت تهوع، همراه می‌شود. عامل این بیماری گونه‌های خاصی از Borrelia spirochetes است. تب راجعه اندمیک معمولاً با استراحت در کلبه های های آلوده به جانوران و روستاهای در مناطق کوهستانی به فرد مبتلا انتقال می‌یابد. تب راجعه اندمیک توسط بدن انسان (شخص به شخص) منتقل می‌شود و به‌طورکلی به وضعیت پناهندگان در مناطق توسعه‌یافته محدود و مربوط می‌شود. در این مقاله به بررسی جامع و کامل این بیماری منتقله از طریق بندپایان خواهیم پرداخت.

انواع تب راجعه

دو نوع مختلف از بیماری تب راجعه وجود دارد:

• تب راجعه اندمیک (کنه‌ای) (TBRF)
• تب راجعه اپیدمیک (شپشی) (LBRF)

توزیع جغرافیایی این بیماری

بیماری تب راجعه اپیدمیک (شپشی) (LBRF) به‌وسیله یک باکتری مارپیچی شکل به نام بورلیا رکورنتیس  ( Borrelia recurrentis) ایجاد می‌شود که از بدن انسان به انسان منتقل می‌شود. شیوع تب راجعه اپیدمیک اغلب در محیط‌هایی با جمعیت بیش‌ازحد و اختلالات اجتماعی رخ می‌دهد. اپیدمی تب راجعه اپیدمیک اغلب در اوایل قرن بیستم در اروپا رخ‌داده است. بین سال‌های ۱۹۱۹ و ۱۹۲۳، ۱۳ میلیون مورد ابتلای به این بیماری رخ‌داده است که باعث مرگ ۵ میلیون نفر شده است. در طول جنگ جهانی دوم، یک‌میلیون مورد از این بیماری در شمال آفریقا رخ داد. امروزه تب راجعه اپیدمیک باعث گاها طغیان یا موارد تک‌گیری از این بیماری در مناطق جنوب صحرای آفریقا، به‌ویژه در مناطق تحت تأثیر جنگ و اردوگاه‌های پناهندگان ایجاد می‌شود تب راجعه اپیدمیک معمولاً در اتیوپی، سودان، اریتره و سومالی یافت می‌شود. بیماری می‌تواند شدید باشد و ۳۰ تا ۷۰٪ مرگ در طغیان‌های ناشی از آن می‌تواند رخ دهد.

تب راجعه اندمیک در مناطق گسترده‌ای در سراسر جهان ازجمله مناطق کوهستانی آمریکای شمالی، مناطق فلات مکزیک، آمریکای مرکزی و جنوبی، دریای مدیترانه، آسیای مرکزی و بسیاری از آفریقا یافت شده است. این بیماری توسط گونه‌های مختلف منتشر می‌شود که هرکدام دارای زیستگاهی و مجموعه‌ای از میزبان را دارا هستند. Ornithodoros herms کنه مسئول اکثر موارد در ایالات‌متحده، ترجیح می‌دهد در جنگل‌های با ارتفاع ۱۵۰۰ تا ۸۰۰۰ فوت و از سنجاب و موش‌خرمای درخت تغذیه کند. دو گونه دیگر کنه حامل عامل بیماری تب راجعه اندمیک، O. parkeri و O. turicata را حمل می‌کنند، عموماً در ارتفاعات پایین در جنوب غربی، جایی که در غارها و دره‌ها سنجاب زمینی و جغد سکونت دارند، یافت می‌شوند. اکثر موارد تب راجعه اندمیک در ماه‌های تابستان رخ می‌دهد که بیشتر افراد در کلبه‌های آلوده به جوندگان تعطیلات خود را می‌گذرانند. بااین‌وجود، تب راجعه اندمیک همچنین می‌تواند در ماه‌های زمستان رخ دهد. آتش شروع به گرم کردن یک کلبه می‌کند که برای فعال کردن کنه‌های حاضر در دیوارها و قسمت‌های چوبی کلبه کافی است.

راه‌های انتقال بیماری تب راجعه

باکتری بورلیا رکورنتیس که باعث ایجاد بیماری تب راجعه اندمیک می‌شود، از طریق نیش زدن “کنه‌های نرم” از جنس Ornithodoros به انسان منتقل می‌شود. کنه‌های نرم از دو روش مهم از “کنه‌های سخت” (مانند تیک سگ و گوزن گاو) تمایز پیدا می‌کنند. اول زمان نیش زدن کنه‌های نرم، کوتاه است و معمولاً کمتر از نیم ساعت طول می‌کشد. دوم، کنه‌های نرم در موهای بلند حضور ندارند. در عوض، آن‌ها بر روی بدن جوندگان ناقل زندگی می‌کنند و در هنگام نیاز از این جوندگان به هنگام خواب تغذیه می‌کنند. انسان‌ها هنگامی‌که آن‌ها در کلبه‌های آلوده به جوندگان می‌خوابند معمولاً با کنه‌های نرم در تماس هستند. کنه‌ها در شب ظاهر می‌شوند و درحالی‌که فرد خوابیده است، به‌طور مختصر تغذیه می‌کنند. گزش‌ها بی‌درد هستند و اکثر مردم بی‌اطلاع هستند که آن‌ها گاز گرفته‌شده‌اند. بین وعده‌های تغذیه کنه، کنه‌ها ممکن است به بدن میزبان خود بازگردند.

گونه‌های متعددی از باکتری بورلیا وجود دارد که باعث ایجاد بیماری تب راجعه اندمیک می‌شوند و معمولاً با گونه‌های خاصی از کنه ارتباط دارند. به‌عنوان‌مثال، B. hermsii توسط کنه O. hermsi، B. parkerii توسط کنه O. parkeri و B. turicatae توسط کنه O. turicata منتقل می‌شوند. هرگونه دارای یک زیستگاه مخصوص به خود و مجموعه‌ای از میزبان است:

•  Ornithodoros hermsi تمایل دارد در ارتفاع‌های بالاتر (۱۵۰۰ تا ۸۰۰۰ فوت) پیدا شود، جایی که در درجه اول با سنجاب‌های زمین و یا چوب سنجاب‌ها ارتباط دارد.

• Ornithodoros parkeri در ارتفاعات پایین‌تر زندگی می‌کند، جایی که آن‌ها در غارها و دره‌هایی سنجاب زمینی و جغدها زندگی می‌کنند، یافت می‌شوند.

• Ornithodoros turicata در محل سکونت سنجاب‌های زمینی و یا در دشت‌ها سکونت دارد.

کنه‌های نرم تا ۱۰ سال می‌توانند زندگی کنند در برخی از نقاط روسیه تا حدود ۲۰ سال زندگی می‌مانند. کنه‌های انفرادی در طی هر مرحله از چرخه زندگی خود مقدار زیادی خون‌خواری می‌کنند و برخی از گونه‌ها می‌توانند عفونت را از طریق تخم‌های خود به فرزندان خود منتقل کنند. طول عمر تخم‌های کنه نرم به این معنی است که یک کلبه یا مزرعه که آلوده می‌شود، آلوده باقی خواهد ماند مگر اینکه اقدامات لازم برای پیدا کردن و حذف لانه‌ی جوندگان انجام شود.

علائم بیماری تب راجعه اندمیک

تب راجعه اندمیک (TBRF) یک عفونت نادر است که با خوابیدن در کلبه های های روستایی، به‌ویژه کلبه های در مناطق کوهستانی مرتبط است. علائم اصلی تب راجعه اندمیک تب بالا (به‌عنوان‌مثال، ۱۰۳ درجه فارنهایت)، سردرد، درد عضلانی و درد مفاصل است. علائم می‌تواند دوباره ایجاد شود، یک الگوی که در آن تبی حدوداً ۳ روز طول می‌کشد، به دنبال آن ۷ روز بیمار بدون تب است و ۳ روز دیگر دوباره دچار تب می‌شود. بدون درمان آنتی‌بیوتیکی، این فرآیند می‌تواند چندین بار تکرار شود و بیمار را تحت تأثیر قرار دهد. همراه با تب، بیماران ممکن است طیف وسیعی از علائم غیراختصاصی را تجربه کنند (جدول). هر قسمت از این بیماری با مجموعه‌ای از نشانه‌ها که به‌طورکلی به‌عنوان “بحران” خوانده می‌شود، شناخته می‌شود. در طول فاز لرز بیماری ، بیماران دچار تب بسیار بالا (تا ۱۰۶٫۷ درجه فارنهایت یا ۴۱٫۵ درجه سانتی‌گراد) دارند و ممکن است دچار خستگی، تاکی کاردی ( تندی ضربان قلب) و تاکی پنه (تنفس سریع) شوند. مدت‌زمان این مرحله ۱۰ تا ۳۰ دقیقه است. این فاز به دنبال “فلاشینگ فاز” است که با تنفس خشک و کاهش سریع دمای بدن مشخص می‌شود. در طول فلاشینگ فاز، بیماران ممکن است به‌طور موقت ازنظر فشارخون بالا باشند. به‌طورکلی، بیمارانی که درمان نمی‌شوند، چندین دوره تب را پیش از تشخیص بیماری تجربه می‌کنند.

یافته‌های بالینی بسته به‌شدت بیماری و زمانی که بیمار در جستجوی مراقبت‌های پزشکی است، متفاوت است. صرف‌نظر از این، هیچ یافته‌ای برای تب راجعه اندمیک اختصاصی نیست. بیماران به‌طورمعمول به نظر می‌رسد به‌طور متوسط بیمار را تجربه کنند و ممکن است آب بدن خود را از دست دهند. گاهی اوقات یک بثورات ماکولا یا پتشیای پراکنده ممکن است در تنه و اندام وجود داشته باشد. اغلب بیماران ممکن است زردی، هپاتواسپلنومگالی (بزرگی کبد و طحال)، مننگیسم و فتوفوبیا (ترس از نور) داشته باشند (جدول ۱). اگرچه کمتر شایع است، ولی ممکن عفونت با B. turicatae به‌احتمال‌زیاد باعث درگیری عصبی شود.

جدول ۱: علائم و نشانگان ابتلای به بیماری تب راجعه اندمیک

فراوانی نشانه	نشانه	فراوانی علامت		علامت
۳۸ درصد	گیجی	۹۴ درصد		سردرد
۱۸ درصد	جوش	۹۲ درصد		درد عضلانی
۱۰ درصد	زردی	۸۸ درصد		لرز
۱۰ درصد	هپاتو مگالی( بزرگی کبد)	۷۶ درصد		تهوع
۶ درصد	اسپلنومگالی ( بزرگی طحال)	۷۳ درصد		درد مفاصل
۵ درصد	Conjunctival Injection	۷۱ درصد		استفراغ
۲ درصد	اسکار	۴۴ درصد		درد شکمی
۲ درصد	مننژیت	۲۷ درصد		سرفه خشک
۲ درصد	سختی در حرکت (به خصوص حرکت گردن)	۲۶ درصد		چشم درد
		۲۵ درصد		اسهال
				فوتو فوبیا (ترس از نور)

درمان بیماری تب راجعه

اسپیروکت های عامل این بیماری به پنی سیلین و دیگر آنتی بیوتیک های بتالاکتام، و همچنین تتراسایکلین ها، ماکرولیدها و احتمالا فلوروکینولون ها حساس هستند. CDC دستورالعملهای درمان خاصی برای تب راجعه اندمیک ارائه نکرده است؛ با این حال، متخصصان معمولا تتراسایکلین را به صورت ۵۰۰ میلی گرم هر ۶ ساعت را به مدت ۱۰ روز به عنوان رژیم ترجیحی مصرفی برای بزرگسالان توصیه می کنند. اریترومایسین، به صورت۵۰۰ میلی گرم (یا ۱۲٫۵ میلی گرم بر کیلوگرم) هر ۶ ساعت به مدت ۱۰ روز یک جایگزین موثر است کهتتراسایکلین ها منع مصرف می کنند. درمان داروی تزریقی با ceftriaxone   به صورت ۲ گرم در روز برای ۱۰ تا ۱۴ روز برای بیماران مبتلا به سیستم عصبی مرکزی، مانند بیماری پیش از ابتلا به نورولوژی لایم، ترجیح داده می شود. در مقایسه با درمان بیماری تب راجعه اندمیک، بیماری تب راجعه اپیدمیک (شپشی) ناشی از سویه B. recurrentis می تواند به طور موثر با یک دوز آنتی بیوتیک درمان شود.

عوارض و پیش آگهی

با توجه به درمان مناسب، اکثر بیماران در عرض چند روز بهبود می یابند. عوارض طولانی مدت بیماری تب راجعه اندمیک نادر هستند اما شامل ورم ملتحمه، یوئیت، عصب جمجمه و سایر نوروپاتی ها می شوند.

تب راجعه اندمیک در بارداری

تب راجعه اندمیک در دوران بارداری می‌تواند باعث سقط خودبه‌خود، زایمان زودرس و مرگ نوزاد شود. اعتقاد بر این است که انتقال کشنده مادر و جنین به‌صورت متناوب یا در هنگام تولد اتفاق می‌افتد. در یک مطالعه، عفونت پری ناتال با تب راجعه اندمیک با ابتلای نوزاد به وزن پایین، سن بارداری کمتر و مرگ‌ومیر بالای در حاملگی همراه بود. به‌طورکلی، زنان باردار مبتلای به این بیماری علائم شدیدتری نسبت به زنان غیر باردار دارند.

ایمنی

اگرچه اطلاعات کمی درباره ایمنی ناشی از بیماری تب راک وجود دارد، اما بیماران مبتلابه این بیماری که بیش از یک‌بار به این بیماری مبتلا شده‌اند، وجود داشته‌اند.

پیشگیری

هر زمان که ممکن بود، در ساختمان‌های آلوده به جوندگان نخوابید. اگرچه آشیانه جوندگان ممکن است قابل‌مشاهده نباشند، شواهد دیگری از فعالیت جوندگان (مانند فضله) نشانه‌ای است که ساختمان ممکن است آلوده باشد.
• برای جلوگیری از گزش کنه از دافع حشرات حاوی DEET (بر روی پوست یا لباس) یا پرمترین (برای لباس یا تجهیزات) استفاده کنید.
• اگر کلبه‌ای را اجاره کردید و یک آلودگی جوندگان را مشاهده کنید، برای هشدار در مورد این قضیه با مالک تماس بگیرید .
• اگر شما دارای یک کلبه هستید، با یک متخصص کنترل آفات مشورت کنید که می‌تواند با خیال راحت:
• لانه‌های جوندگان را در دیوار، اتاق زیرشیروانی، فضاهای مورداستفاده توسط و کف را شناسایی و معدوم کنید.

همچنین:

• “دیوارها و شکاف‌ها” را به آفت‌کش‌ها آغشته کنید.
• برنامه کنترل آفات را برای حذف جوندگان اجرا کنید.