نوشیدنی های گیاهی را بجوشانیم یا دم کنیم؟
اغلب گیاهان بافت سفت و خشنی دارند که بدن قادر به هضم این بافت و دسترسی به ترکیبات مفید آن نیست. در نتیجه برای آنکه ما بتوانیم از این ترکیبات سودمند نفع ببریم با خیساندن گیاه در آب، دم کردن یا جوشاندن نوشیدنی های گیاهی به اثرات مهم آن دست می‌یابیم. البته باید بدانید دم کردن و جوشاندن گیاهان دو روش مختلف است و نوشیدنی حاصل از هر روش، خاصیت و تاثیرجداگانه‌ای بر بدن می‌گذارد. با عطارباشی همراه باشید.
بیشتر ادویه‌ها، میوه‌ها، برگ، ساقه یا ریشه گیاهان را می‌توان خشک و پودر کرده و برای تهیه دمنوش مورد استفاده قرار داد. در این روش گیاه را کوبیده و در آب جوشیده شده به مدت ۱۵ تا ۲۰۰ دقیقه در حالی که در ظرف بسته است، روی بخار ملایم قرار می‌دهند و بعد صاف می‌کنند. نوشیدنی حاصل از برگ‌های چای، گل گاوزبان، گل ختمی، به لیمو، سنبل الطیب یا انواع چای میوه‌ای نوعی دمنوش گیاهی است، اما در مقابل اگر گیاه را مستقیم با آب سرد یا گرم بجوشانند جوشانده‌ای به دست می‌آید که خاصیت و اثر آن قوی‌تر از دمنوش است، چراکه حین جوشاندن مواد بیشتری از گیاه خارج می‌شود و توصیه آن است برای مصارف روزانه از دمنوش استفاده شود. البته به این معنا نیست که جوشانده بر دمنوش برتری دارد و تصمیم بگیرید هر نوع گیاهی را در آب بجوشانید تا نفع بیشتری از آن ببرید.
بسیاری از گیاهان باید به صورت دم‌کرده استفاده شود و اگر بر اثر ناآگاهی یا غفلت جوشانده شود خاصیت آن تغییر می‌کند و گاهی موادی از گیاه آزاد می‌شود که دارای عوارض ناگواری خواهد بود. در نتیجه از جوشاندن گیاهانی که به صورت فله‌ای عرضه و توسط افراد ناآگاه و بی‌تجربه برای درمان دردی پیشنهاد می‌شود، اجتناب کنید.
رنگ و طعم دمنوش‌ها و جوشانده‌ها
گاهی هنگام مصرف برخی نوشیدنی های گیاهی یا میوه‌ای طعم و بوی تندی احساس می‌شود و در تماس با آب جوش رنگی قوی از آن تراوش می‌شود که به نظر می‌رسد سنتزی و مصنوعی باشد. در این خصوص لازم است بدانید برخی دمنوش‌های گیاهی مثل دمنوش نعناع یا دارچین به طور طبیعی رنگ یا اسانس تندی دارند و به خصوص آن که اگر به خوبی ریز شده و درون کیسه‌های کاغذی بسته‌بندی شده باشد، درتماس با آب جوشیده، رنگ یا ماده معطر آن‌ها سریع استخراج می‌شود.
در واقع اغلب دمنوش‌ها به جز چای به دلیل آن که اسانس زیادی دارد کمتر دارای رنگ و طعم مصنوعی است، اما این نشان دهنده‌ی آن نیست که همه‌ی تولیدکنندگان متعهد بوده و درون دمنوش‌های کیسه‌ای از گیاه خالص استفاده می‌کنند.
اما چرا برخی دمنوش‌ها رنگ و بو ندارد و مزه آب می‌دهد؟ برخی گیاهان اسانس و رنگ ضعیفی دارند و باید مدت زمان بیشتری دم بکشند تا اسانس آن خارج شود، ولی اگر این مدت زمان سپری شد و اثری از رنگ و خاصیت نبود به تقلبی بودن محصول مشکوک کنید. دمنوش‌های کیسه‌ای چون حاوی گیاه پودر شده است طی پنج تا ده دقیقه دم کشیده و رنگ و اسانس شان خارج می‌شود، اما گیاهانی که به صورت برگ، ساقه و ریشه کامل هستند باید بیشتر و گاهی تا ۲۰ دقیقه دم بکشند.
خوب و بد دمنوش‌های مخلوط
شایداین پرسش مطرح شود آیا گیاهان یا میوه‌هایی که برای تهیه‌ی چای گیاهی یاهمان دمنوش باهم مخلوط می‌شود، می‌تواند بر هم تاثیر منفی گذاشته یا از اثرات یکدیگر بکاهد؟ با توجه به این که بر اثر مخلوط کردن چند گیاه، خاصیت درمانی، اثرات تقویت کنندگی و آرام‌بخشی دمنوش‌ها افزایش یافته و گاهی هم از میزان عوارض جانبی گیاهان کاسته می‌شود، اما باید بدانید در مواردی هم تداخل اثر چند گیاه با یکدیگر می‌تواند از خواص دمنوش کاسته یا با ایجاد سم موجب بروز عوارض جزئی یا شدید در مصرف کننده شود.
در نتیجه بدون آگاهی، از مخلوط کردن چندین نوع گیاه با یکدیگر بپرهیزید. دمنوش‌های ترکیبی که به صورت صنعتی تولید می‌شود و دارای مجوز بهداشت است، اغلب تحت نظارت مسوولان مربوط کنترل شده و قابل اعتماد است.
نوشیدن روزانه دمنوش عارضه دارد؟
با توجه به این که اغلب دمنوش‌ها حاوی رنگدانه، آنتی‌اکسیدان و ترکیبات ضدسرطان، ضددیابت، ضدفشارخون و ضد بیماری‌های قلبی ـ عروقی هستند و برخی از آن‌ها باعث کاهش خستگی و تمدد اعصاب شده و برخی تقویت کننده معده، روده، کلیه و کبد است اغلب به صورت روزانه استفاده شده و گاهی در مصرف آن زیاده‌روی می‌شود، اما باید بدانید دمنوش‌ها همچون برخی داروهای گیاهی یا شیمیایی امکان دارد همچون شمشیر دولبه عمل کرده و علاوه بر مزایای سودمند، اثراتی همچون کاهش یا افزایش قند یا فشار خون از خود نشان دهند یا سبب بروز رخوت شوند یا با غذاهای مصرفی یا داروهای شیمیایی سازگار نبوده و به نفع شما نباشد. در نتیجه دمنوش‌ها باید به میزان متعادل و در صورت بیماری با مشورت پزشک مصرف شود.
به گفته متخصصان مصرف روزانه‌ی دمنوش‌هایی مانند زیره، رازیانه و گشنیز به مقدار مناسب بدون اشکال است، اما دمنوش گل گاوزبان که می‌تواند سبب کاهش یا افزایش فشار خون یا دیگر فاکتورهای خونی شود محدودیت مصرف دارد و باید روی بسته‌بندی دمنوش‌ها مقدار، نوع مصرف، خواص درمانی و عوارض احتمالی آن درج شود.
دمنوش فله‌ای بهتر است یا کیسه‌ای؟
برگ‌های خشک شده‌ی گیاهانی همچون گل گاوزبان، آویشن، اسطوخودوس، نعنا، چای کوهی و… به صورت فله‌ای در بیشتر عطاری‌ها به فروش می‌رسد و بیشتر نسل قدیمی‌ها از طرفداران پروپا قرص آن هستند، اما پرسش این است که مصرف دمنوش به شکل کیسه‌ای بهتر است یا فله‌ای؟
با توجه به این که گیاهان دم کردنی به دو شکل کیسه‌ای و فله‌ای در بازار موجودند و هر کدام طرفداران خاص خود را دارند، پیشنهاد می‌شود برخی گیاهان مثل دارچین، رازیانه و زیره را به شکل فله‌ای تهیه و خودتان به میزان مورد نیاز پودر کنید، زیرا پس از خرد شدن، مواد موثر گیاه به مرور از بین می‌رود. در مورد سایر دمنوش‌های فله‌ای نیز چون از نظر کیفیت، رنگ و بو بیشتر قابل بررسی است اگر از محل معتبری تهیه شود بهتر از انواع دمنوش‌های کیسه‌ای است، اما اگر مصرف دمنوش کیسه‌ای برای‌تان راحت‌تر است انواعی را که به تاریخ تولید نزدیک‌ترند انتخاب کنید.
دمنوش‌ها حاوی ترکیبات مفیدی است که بر اثر گذشت زمان با اکسیژن هوا وارد فعل و انفعالات شده و از مزیت‌شان کاسته می‌شود. دمنوش‌ها در محیط خشک، خنک و در سایه دو تا سه ماه قابل نگهداری بوده و بیش از این زمان اگرچه طعم آن تغییر نمی‌کند و فاسد نمی‌شود، اما به مرور از فواید آن کاسته می‌شود.
مصرف دمنوش سرد به جز برای برخی گیاهان خاص توصیه نمی‌شود، زیرا بر اثر سرد شدن، برخی مواد موثر دمنوش از بین می‌رود و اثر نوشیدنی کم می‌شود. بهتر است دمنوش حداکثر ظرف یک تا دو ساعت میل شود.
