حفظ سلامتی در تابستان با طب سنتی
در طب سنتی ایران، حفظ سلامتی در هر فصلی با رعایت آداب و تدابیر آن ممکن است به خصوص که متخصصان طب سنتی اعتقاد به پیشگیری از بیماری‌ها دارند و درمان را در رتبه‌ی دوم قرار می‌دهند. اگر جزو آن دسته افرادی هستید که در فصل تابستان، حال و احوال جسمی و روحی‌تان به هم می‌ریزد، توصیه می‌کنیم با تدابیر طب سنتی برای تابستان آشنا شوید و آن‌ها را رعایت کنید. با عطارباشی همراه باشید.
از نظر طب سنتی ایران، تابستان، روزهایی از سال محسوب می‌شود که در آن، هوا گرم است و بدن برای حفظ سلامتی نیاز به تعریق و خنک شدن پوست و سیستم‌های درونی دارد. طبیعت این فصل،گرم و خشک است، اما در هندوستان و نواحی ساحلی تابستان را گرم و تر می‌دانند.
رعایت تدابیر فصل تابستان را باید از فصل بهار شروع کرد که هوا کم‌کم رو به گرمی می‌رود و این گرما، تحلیل‌برنده‌ی خلط‌ها و ضعیف‌کننده‌ی قوا و افعال طبیعی است. در تابستان دم و بلغم کاهش می‌یابد و تولید صفرا زیاد می‌شود. این فصل، موافق مزاج پیران و بلغمی مزاجان است؛ زیرا رطوبت بدن را کاهش می‌دهد و بیماری‌های روماتیسمی و انواع ورم‌ها را تعدیل می‌کند، اما برای گرم مزاجان و جوانان (مزاج گرم و خشک) مضر است و اگر فعالیت بیش از حد داشته باشند، رطوبت بدن از بین می‌رود. همچنین در مناطق گرم و خشک احتمال ابتلا به بیماری‌های صفراوی افزایش می‌یابد.
هوای گرم، ابتدا خون را به ظاهر بدن می‌کشد و موجب سرخ‌شدن رنگ پوست؛ سپس گشادگی مسام (باز شدن منافذ پوستی) می‌شود، درنتیجه حرارت غریزی بدن تحلیل می‌رود. به این ترتیب داخل بدن رو به سردی می‌رود و قدرت هضم و عملکرد دستگاه گوارش دچار سستی و ضعف می‌شود، به همین دلیل در تابستان بسیاری از افراد لاغر شده و رنگ چهره‌شان به زردی می‌گراید.
بیماری‌های تابستانی
در تابستان تمام اخلاط در بدن به خصوص صفرا به جوشش می‌آیند، به همین دلیل ممکن است برخی از بیماری‌هایی که درگذشته به آن‌ها مبتلا بودید، دوباره بروز کند.
کاهش اشتها، سردرد، کندی حواس، خواب آلودگی، خونریزی بینی و رحم، اسهال خونی، بیماری‌های صفراوی، مشکلات روحی – روانی و پوستی نسبت به فصل‌های دیگر گسترش می‌یابد.
گرمی قلب نیز زیاد می‌شود و این گرمی از راه قلب به همه‌ی بدن سرایت می‌کند و اگر در بدن، رطوبت خلطی بیش از حد طبیعی باشد، این گرمی باعث تباه شدن خلط و بروز تب می‌شود.
در منابع طب سنتی برای حفظ تندرستی در فصل تابستان رعایت تدابیری توصیه شده است:
پاکسازی بدن
در تابستان حرارت در عمق بدن کم می‌شود و به سمت لایه‌های بیرونی می‌آید، در نتیجه خارج کردن خلط‌های باقی مانده ضروری است تا تجمع و غلیظ شدن آن‌ها باعث ایجاد بیماری نشود، بنابراین اگر فرد می‌تواند به راحتی قی کند، این کار را انجام دهد.
اگر قی میسر نباشد، می‌توان از ملین‌های سبک مثل آب‌میوه‌ها استفاده کرد. همچنین انجام فصد برای پاکسازی بدن در این فصل را مضر می‌دانند و اگر در موارد خاص و به تشخیص پزشک طب سنتی لازم شد، باید در حد اعتدال باشد.
تغذیه
در تابستان حرارت بدن نمود بیرونی دارد و درون بدن سرد است، به همین دلیل هضم مواد غذایی سخت می‌شود، بنابراین باید در تابستان کمتر بخورید و غذاهای مصرفی نیز باید خنک، نرم و سبک باشند.
* غذاهای پختنی و آب‌پز میل کنید. آش و سوپ‌های سبک و خنک (مانند سوپ جو) و خورش سبزیجات (که سبزی آن‌ها سرخ نشده و گوشت و حبوبات آن کم باشد با طعم ترش آبغوره، آب‌لیمو و نارنج) میل کنید.
* مصرف میوه و شربت‌های میخوش مثل گیلاس، آلو و آلوچه، خیار، خربزه، هندوانه، شیرخشت، هلیله‌ی زرد، شربت ریواس، آب عشقه، سکنجبین و لیمو توصیه شده است.
* مصرف گوشت‌های سفید (مانند مرغ و ماهی) نسبت به گوشت‌های قرمز در این فصل مناسب‌تر است، زیرا گرمای کمتری دارند، به شرطی که خیلی سرخ نشده و ادویه‌های تند به آن اضافه نشود.
* خوردن ترشی‌ها در این فصل مفید است، به شرط آن که ترشی خیلی تند نشده باشد و حرارت بدن را بالا نبرد.
* مصرف سالادهای سرد و تر مانند سالاد خیار و کاهو، گشنیز و اسفناج در این فصل بسیار توصیه می‌شود.
* مصرف کافی آب و دوغ و ماست ارگانیک مفید است.
*در ماه تیر، مصرف سبزی کاسنی، خرفه، شیرخشت، پیاز، گوشت بره و پرهیز از خوردن گوشت چرب توصیه شده است.
پرهیز‌های غذایی
در طب سنتی پرهیز بر درمان مقدم است، به همین دلیل توصیه شده در فصل تابستان از مصرف مواد غذایی مضر پرهیز شود.
* در این فصل باید از تمام خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی که حرارت بدن را بالا می‌برند و باعث خشکی می‌شوند مانند فلفل، زنجبیل، دارچین، زعفران، سس‌های تند، خردل و… پرهیز کرد.
* باید در مصرف نمک، غذاهای شور، آجیل و… احتیاط کرد،زیرا بیشتر مغزها مزاج گرم و خشک دارند و نباید در مصرف آن‌ها زیاده‌روی شود.
* مواد غذایی سرخ شده و تفت و بو داده باعث گرم و خشک شدن مزاج می‌شوند، بنابراین در مصرف این نوع غذاها زیاده‌روی نکنید.
* شیرینی‌ها نیز دارای مزاج گرم‌اند، بنابراین نباید در مصرف آن‌ها حتی شیرینی‌های طبیعی مانند عسل، کشمش، مویز و میوه‌های شیرین مانند انجیر، نارگیل، موز، آناناس و… زیاده‌روی شود.
*از مصرف غذاهایی مانند فسنجان، گردو و کنجد به دلیل گرم بودن مزاج‌شان پرهیز شود.
فعالیت بدنی
فعالیت‌های بدنی شدید و وزش سنگین باعث افزایش گرمای بدن و کاهش رطوبت می‌شود، این گرمی به طبع فصل کمک می‌کند تا محرک اخلاط به ویژه خلط صفرا شده و باعث سومزاج می‌شود، بنابراین باید ورزش سبک انجام داد. همچنین ورزش‌های سالنی که زیر آفتاب نباشند در فصل تابستان مفید است، ولی در انجام ورزش‌های گرم مانند فوتبال، دویدن و … به خصوص در زیر آفتاب نباید زیاده‌روی شود.
* جماع در تابستان باید کمتر از دیگر فصل‌ها باشد و زیاده‌روی در آن مضر است.
استحمام
آداب استحمام براساس مزاج هر فصل و فرد تغییر می‌کند. در فصل تابستان، گرم‌مزاجان باید از آب نیم‌گرم رو به خنک استفاده کنند و فضای حمام نیز در حالت سرد و تر باشد. همچنین باید از حمام داغ پرهیز کرد. زیاد ماندن در حمام موجب ریختن مواد زائد و فضولات به اعضای ضعیف بدن و همچنین باعثسستی جسم، آسیب عصب، تحلیل حرارت غریزی، بی‌اشتهایی و کاهش میل جنسی می‌شود.
لباس
بهترین لباس در فصل تابستان، لباس کتانی است، زیرا از سردترین و خنک‌ترین پارچه‌هاست و به بدن نمی‌چسبد. اگر کتان کهنه باشد، نرم‌تر و مناسب‌تر است.
سفر
در فصل تابستان سفر به مناطقی که هوای خنک و مرطوب دارند، به خصوص در افرادی گرم مزاج بسیار مفید است. البته یادتان باشد سفر در هوای گرم می‌تواند بسیار مضر باشد و بهتر است فرد خود را از گرما و آفتاب بپوشاند.
نکته‌های طلایی
– به افراد دارای مزاج سودا ( سرد و خشک) توصیه می‌شود از مواد غذایی با طبع خشک (سرد و خشک یا گرم و خشک) در تابستان کمتر استفاده کنند و از رطوبت بخشی میوه‌های تابستانی و کاهو بهره ببرند.
– در تابستان باید گرسنگی و تشنگی را سریع برطرف کرد، زیرا به دلیل حرارت فصل و مزاج، ممکن است معده (در صورت خالی ماندن) آسیب ببیند.
– ناهار باید در این فصل کم و سبک باشد، چون وسط روز هوا بسیار گرم و قوه‌ی هاضمه ضعیف است، در تیجه غذای وسط روز نباید سنگین باشد.
– افراد سرد مزاج حتی در فصل تابستان نیز نباید در مصرف مواد غذایی سرد و تر زیاده‌روی کنند.
– مصرف آب داغ و توقف در زیر نور خورشید در فصل تابستان مضر است.
– در این فصل باید استراحت بیشتری داشت تا مزاج خنک شود.
