کمبود خواب عاملی برای تخریب و تجزیه مغز
شاید برای شما هم پیش آمده باشد به دلیل مشغله مجبور باشید مدتی کمبود خواب داشته باشید یا به آن عادت کنید و جزء روتین زندگی‌تان شود، اما آیا می‌دانید کمبود خواب چه عوارضی برای مغز دارد؟ در این مطلب با مجله علم ورزش همراه شوید تا شما را از نتایج تحقیقات آگاه کنیم. بر اساس تحقیقات انجام شده، کمبود خواب باعث می‌شود تا مغز بخش قابل توجهی از نورون‌ها و اتصالات سیناپسی را از بین ببرد که حتی با جبران کمبود خواب در زمان‌های بعدی نیز جبران نمی‌شود.
تیم تحقیقاتی عصب شناسی از دانشگاه پلی تکنیک مارکه ایتالیا، طی یک تحقیق به بررسی تاثیرات کمبود خواب و داشتن عادات خواب بد بر روی مغز پستانداران پرداختند. آن‌ها شباهت عجیبی بین موش‌های کم خواب و موش‌های دارای خواب کافی پیدا کردند.
همانند دیگر سلول‌های واقع در بدن انسان، نورون یا همان رشته‌های مغزی به صورت پیوسته و توسط دو دسته از یاخته‌های گلیایى(Glial Cell) در حال نوسازی هستند. این‌ها به عنوان سلول‌هایی پشتیبان شناخته شده و معمولاً با عنوان “چسب دستگاه عصبی” شناخته می‌شوند.
سلول‌های میکروگلیایی وظیفه دارند تا سلول‌های قدیمی و فرسوده را از طریق فرآیندی با نام سلول‌خواری (Phagocytosis) از بین ببرند. این فرآیند حین خوابیدن در مغز ما اتفاق می‌افتد تا به این وسیله فشارهای عصبی در طول روز از بین بروند. اکنون محققان به این نتیجه رسیده‌اند که کمبود خواب نیز سبب رخ دادن چنین فرآیندی در مغز انسان می‌شود، با این تفاوت که به دلیل افراطی بودن آن، خسارت‌های جبران ناپذیری به مغز وارد می‌شود. با از بین رفتن تعداد زیادی از اتصالات سیناپسی، آسیب برگشت‌ناپذیری به دستگاه عصبی و در کل مغز انسان وارد می‌شود.
آن‌ها برای انجام تحقیقات خود، ۴ دسته از موش‌ها را مورد آزمایش قرار دادند:
- دسته‌ای از آن‌ها خواب کافی داشته و در طول شب بین ۶ تا ۸ ساعت را در حال خواب می‌گذراندند.
- دسته دوم موش‌ها به صورت دوره‌ای و توسط محققان، حین خواب شب بیدار می‌شدند.
- دسته سوم آن‌ها در برخی روزها به طور کامل از خواب شب محروم می‌شدند.
- دسته چهارم موش‌ها برای ۵ روز کامل بیدار بوده و چشم روی هم نمی‌گذاشتند.
وقتی محققان تاثیر کمبود خواب بر روی مغز آن‌ها را به وسیله مقایسه میزان فعالیت آستروسیت‌ها ارزیابی کردند، آستروسیت‌ها را در ۵.۷ درصد سیناپس‌های موش‌های دارای خواب کافی و در ۷.۳ درصد سیناپس‌های موش‌های بیدار شده حین خواب شب مشاهده کردند.
در دسته سوم و چهارم قضیه کمی متفاوت بود. محققان به این نتیجه رسیدند که در مغز موش‌های بیدار مانده به صورت پیوسته، فعالیت آستروسیت‌ها به اندازه‌ای افزایش یافته که حتی آن‌ها بخش‌های قابل توجهی از سیناپس‌ها را بلیعده‌اند. در دسته سوم موش‌ها، آستروسیت‌ها در ۸.۴ درصد سیناپس‌ها و در دسته چهارم آستروسیت‌ها در ۱۳.۵ درصد سیناپس‌ها وجود داشتند. به گفته مسئول ارشد تیم تحقیقاتی، در موش‌هایی که به طور کامل از خواب محروم شده بودند (دسته سوم و چهارم)، بزرگترین و مهمترین سیناپس‌ها خورده شده‌اند.
سوالات زیادی درباره این تحقیق و تاثیرات مستقیم کمبود خواب بر روی ذهن انسان وجود دارد. به عنوان نمونه برخی افراد معتقدند این خرابی حاصل شده به دلیل کمبود خواب با جبران ساعت‌های خواب از دست رفته، در انسان‌ها جبران خواهد شد. از آنجایی که میزان مرگ در اثر آلزایمر، از سال ۱۹۹۹ تاکنون حدود ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده، بهتر است تا درباره برگشت‌پذیری یا برگشت ناپذیری این تاثیر مخرب بر روی مغز انسان تردید نکرده و هرگز خود را برای چند روز متوالی از خواب محروم نکنیم.
