بیماری سلیاک، تشخیص و درمان

بیماری سلیاک (Celiac disease)

بیماری سلیاک یک نارسایی گوارشی است  بدین صورت که  با مصرف پروتئین گلوتن حساسیت هایی در فرد مبتلا به سلیاک ایجاد می شود ؛گلوتن پروتئینی است که در نان ، پاستا ، کلوچه ها و شیرینی  ها ، پیتزا و بسیاری غذاهای حاوی گندم ، جو و چاودار یافت میشود.
چنانچه مبتلا به بیماری سلیاک باشید و غذاهای حاوی گلوتن بخورید واکنش های ایمنی در روده باریک منجر به آسیب به سطح روده باریک شما شده و توانایی روده را در جذب بسیاری از مواد مغذی کاهش می دهد . نهایتا کاهش جذب مواد مغذی (سوء جذب) که با بیماری سلیاک ایجاد می شود منجر به کمبود ویتامین ها در بدن شده و در نتیجه بسیاری از ارگان های بدن مانند مغز ، سیستم اعصاب محیطی ، استخوان ها و کبد از تغذیه با مواد مغذی و ضروری محروم میشوند. چنین شرایطی می تواند منتهی به ظهور دیگر بیماری ها و نیز تاخیردر رشد کودکان شود .
هیچ درمانی برای مداوای بیماری سلیاک وجود ندارد . ولیکن فرد مبتلا می تواند بیماری سلیاک را به طور موثری از طریق تغییرات رژیم غذایی مدیریت کند .

علائم و نشانه های خاصی برای بیماری سلیاک وجود ندارد . بیشتر افراد مبتلا به این بیماری شکایت های متداولی دارند که عبارتند از :
•    اسهال های متناوب
•    درد شکمی
•    نفخ شکمی
گاهی اوقات افراد مبتلا به بیماری سلیاک هیچ نوع علائم گوارشی ندارند . همچنین علائم بیماری سلیاک می تواند مشابه شرایط دیگری مانند سندرم روده تحریک پذیر ، زخم معده ، بیماری کرون ، عفونت های انگلی ، کم خونی ،ناراحتی های پوستی و یا نارسایی های عصبی باشد .
همچنین گاهی بیماری سلیاک خود را از روشهای مبهم و نا محسوسی به شرح زیر نمایان می سازد :
•    تحریک پذیری یا افسردگی
•    کم خونی
•    ناراحتی معده
•    درد مفصلی
•    کرامپ های ماهیچه ای
•    جوش های پوستی
•    زخم های دهانی
•    بیماریهای استخوانی و دندانی  (مانند استئوپروز یا پوکی استخوان )
•    نوروپاتی در پاها
برخی از نشانه های سوء تغذیه که از بیماری سلیاک منتج می شوند عبارتند از :
•    کاهش وزن
•    اسهال
•    کرامپها (گرفتگی های) شکمی ، ایجاد نفخ یا گاز
•    ضعف عمومی و خستگی
•    مدفوع کم رنگ خاکستری که می تواند روغنی یا چرب و بدبو بوده و با کف همراه باشد.
•    پوکی استخوان
•    کم خونی
•    تاخیر و اختلال رشد و در نتیجه کوتاهی قد (در کودکان )
دیگر شرایط مرتبط با مصرف گلوتن:
هرپس یا تبخال پوستی یک بیماری پوستی همراه با خارش و تاول است که در نتیجه عدم تحمل گلوتن ایجاد میگردد .معمولاً  بثورات جلدی آن در ناحیه آرنج ، زانو ، کفل و یا سرین ها ایجاد می گردند . هرپس پوستی نیز می تواند منجر به آسیب های معنا دار روده ای مشابه با آسیب های ناشی از بیماری سلیاک شود . به هرجهت این احتمال نیز وجود دارد که این بیماری پوستی علائم گوارشی قابل توجهی را ایجاد نکند . این بیماری با یک رژیم غذایی عاری از گلوتن قابل درمان است و از دارودرمانی نیز برای کنترل بثورات جلدی آن استفاده می شود

روش های تشخیصی و درمانی

تشخیص بیماری سلیاک در ایالات متحده نسبت به گذشته شیوع بیشتری یافته است . قسمتی از دلیل عدم تشخیص صحیح بیماری سلیاک به دلیل شباهت این نارسایی با بسیاری شرایط و نارسایی های دیگر منتهی به سوءجذب است . به علاوه آزمایش خون امکان تشخیص بیماری سلیاک را در افراد با علائم بسیار خفیف ، فراهم نمی سازد .
افراد دچار بیماری سلیاک سطوح برخی از آنتی بادی های خاص در آنها بیشتر از حد نرمال است (آنتی گلیادین، آنتی اندمایسیوم و آنتی ترنس گلوتامیناز بافتی ) . آنتی بادی ها پروتئین های خاصی در سیستم ایمنی شما هستند و عملکرد آنها در جهت حذف مواد بیگانه در بدن شما می باشد . در افراد مبتلا به بیماری سلیاک ، سیستم ایمنی آنها گلوتن را به عنوان یک ماده بیگانه شناسایی کرده و سطوح افزایش یافته آنتی بادی ها را برای رهایی از گلوتن تولید می کند .
امروزه آزمایش خون سطوح بالای این آنتی بادی ها را نشان می دهد و لذا در تشخیص اولیه افراد مشکوک به بیماری سلیاک از آزمایش خون استفاده می شود . در ادامه به منظور تایید تشخیص ، پزشکتان نیاز به بررسی میکروسکوپی قسمت کوچکی از بافت روده ای شما دارد تا بتواند آسیب وارده به ویلی(پرزهای روده ای) را مورد بررسی قرار دهد . بدین منظور یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام اندوسکوپ را از راه دهان ،مری، و معده وارد روده کوچک می کند تا بتواند نمونه برداری از بافت روده ای داشته باشد .
امتحان کردن اثر رژیم غذایی فاقد گلوتن در بهبود علائم بیماری نیز می تواند در تایید تشخیص به کار رود  ولیکن نکته مهم این است که چنین رژیم غذایی را نباید قبل از ارزیابی های بالینی شروع نمود چرا که در صورت شروع نمودن رژیم غذایی فاقد گلوتن پیش از اجرای ارزیابی ها، نتایج تست خون و بیوپسی تغییر کرده  و  نتایج به صورت کاذب نرمال نشان داده می شوند .

درمان دارویی

بیماری سلیاک درمانی ندارد ولیکن شما می توانید از طریق رژیم غذایی به طور موثر بیماری خود را کنترل نمایید .
زمانیکه گلوتن از رژیم غذایی شما حذف می شود ،معمولاً در طول چندین هفته، التهاب روده کوچک شروع به فروکش خواهد کرد و تنها بعد از چند روز وضعیت شما بهبود خواهد یافت.  چنانچه کمبودهای تغذیه ای شما شدید باشد متخصص تغذیه برای شما مکمل های ویتامینی و مواد معدنی را تجویز خواهد کرد تا چنین کمبودهایی جبران شوند . درمان کامل و رشد دوباره ویلی(پرزهای روده ای) در افراد جوان چندین ماه و در افراد مسن تر 2تا3 سال به طول می انجامد .

منبع: epezeshk.com