تاثیر رژیمهای کم کربوهیدرات و کمکالری برای زنان
مطالعات نشان دادهاند که رژیمهای کم کربوهیدرات میتوانند موجب کاهش وزن و بهبود سلامت متابولیسمی شوند اما باوجود اینکه این رژیمها بسیار مفیدند ممکن است موجب بروز مشکلاتی برای بعضی از افراد شوند. مثلاً پیروی از رژیم بسیار کم کربوهیدرات بهمدت طولانی میتواند در برخی از خانمها اختلال هورمونی ایجاد نماید. در این مطلب مجله علم ورزش توضیح میدهد که رژیم کم کربوهیدارت چطور ممکن است بر هورمونهای زنانه اثر بگذارد.
رژیمهای کم کربوهیدرات و کمکالری میتوانند برغدد فوقکلیوی زنان تأثیر بگذارند
هورمونها ما توسط سه غده اصلی تنظیم و کنترل میشوند:
هیپوتالاموس: که در مغز واقع شده
هیپوفیز: که در مغز واقع شده
فوقکلیوی ( آدرنال ): که در بالای کلیهها واقع شدهاند
همهی این سه غدد از راههای پیچیدهای عمل میکنند تا هورمونها را متعادل نگهدارند که به آن ارتباط فعالیت محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال (HPA) میگویند. محور HPA مسئول تنظیم میزان استرس، خلق وخو، هیجانات، گوارش، سیستم ایمنی، میل جنسی، متابولیسم، میزان انرژی و … میباشد. این غدد نسبت به عواملی مانند دریافت کالری، میزان استرس و ورزش حساس هستند.
استرس طولانی مدت میتواند موجب افزایش تولید کورتیزول و نوراپی نفرین شده و عدم تعادلی ایجاد کنند که فشار بر هیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال را افزایش دهند. این فشار مداوم میتواند در نهایت منجر به اختلال در عملکرد محور HPA شود که درمباحثات علمی و پزشکی گاهی به آن “خستگی آدرنال ” میگویند. علائم آن شامل خستگی، سیستم ایمنی ضعیف و افزایش ریسک مشکلاتی چون کمکاری تیروئید، التهاب، دیابت و اختلالات خلقی میباشد.
توصیههای زیادی براین مبنی وجود دارد که میگویند رژیم بسیار کمکالری یا کم کربوهیدرات میتواند بهعنوان یک استرس عمل کرده و موجب اختلال در عملکرد HPA شوند. ضمناً شواهدی وجود دارد که نشان میدهد رژیم کم کربوهیدرات میتواند موجب افزایش تولید کورتیزول شده و مشکل را پیچیدهتر نماید. تحقیقی هم نشان داده، رژیم کم کربوهیدرات بهغیراز کاهش وزن، در مقایسه با یک رژیم متعادل، میزان کورتیزول را بالا میبرد.
رژیم کم کربوهیدرات میتواند موجب بینظمی در عادت ماهیانه یا آمنوره( قطع قاعدگی ) در برخی زنان شود
اگر بهاندازه کافی کربوهیدرات مصرف نمیکنید، ممکن است با بینظمی قاعدگی یا آمنوره مواجه شوید. آمنوره به حالتی گفته میشود که سیکل قاعدگی بهمدت سه ماه یا بیشتر متوقف شود. شایعترین علت آمنوره، آمنوره هیپوتالامیک میباشد که بهخاطر مصرف خیلی کم کالری و کربوهیدارت، کاهش وزن، استرس یا ورزش بیش ازحد روی میدهد.
آمنوره دراثر افت میزان بسیاری از هورمونهای مختلف روی میدهد مانند گونادوتروپین که شروعکننده عادت ماهیانه است. این اتفاقات تأثیری دومینووار دارند و موجب افت میزان سایر هورمونها مانند هورمون لوتئوتروفیک ( LH )، هورمون محرک فولیکول ( FSH )، استروژن، پروژسترون و تستوسترون میشوند. این تغییرات میتوانند برخی از فعالیتهای هیپوتالاموس را کُند نمایند، هیپوتالاموس بخشی از مغز است که مسئول رهاسازی هورمون میباشد.
افت میزان لپتین، هورمونی که توسط سلولهای چربی تولید میشود، دلیل بالقوه دیگری از آمنوره و سیکل نامنظم میباشد. شواهد نشان میدهند که زنان برای حفظ عملکرد نرمال سیکل قاعدگیشان به میزان خاصی از لپتین نیاز دارند. اگر مصرف کالری یا کربوهیدراتتان بسیار کم باشد، میتواند میزان لپتین را کاهش داده و توانایی آن برای تنظیم هورمونهای تولید مثل را مختل نماید.
این اتفاق برای زنانی که کمبود وزن دارند یا خیلی لاغر هستند و تغذیه کمکربوهیدارت دارند بیشتر روی میدهد. با این حال اسناد و شواهدی که در مورد آمنوره و تغذیه کم کربوهیدرات باشند، چندان زیاد نیستند. مطالعاتی که آمنوره را بهعنوان یکی از عوارض جانبی چنین تغذیهای اعلام کردهاند، معمولاً تنها روی زنانی صورت گرفتهاند که برای یک مدت زمان طولانی تحت رژیم غذایی کم کربوهیدرات بودهاند. در یک پژوهش که بهمدت ۶ ماه، روی ۲۰ دختر جوان که تحت رژیم کتوژنیک بودند صورت گرفت، معلوم شد ۴۵ درصد از آنها با مشکلاتی در قاعدگیشان مواجه شده و ۶ درصدشان دچار آمنوره شدند.
کربوهیدراتها برای عملکرد تیروئید مفیدند
غده تیروئید دوهورمون تولید میکند: تیروکسین (T4) و تریودوتیرونین (T3). این دو هورمون برای طیف وسیعی از عملکردهای بدن ضروریاند. مانند تنفس، ضربان قلب، سیستم عصبی، وزن بدن، کنترل دمای بدن، میزان کلسترول و سیکل قاعدگی.
T3 که هورمون فعال تیروئید است، نسبت به کالری و کربوهیدرات بسیار حساس است. اگر دریافت کالری یا کربوهیدارت بسیار اندک باشد، میزان T3 افت کرده و T3 معکوس افزایش مییابد. T3 معکوس هورمونی است که فعالیت T3 را محدود میکند. برخی آزمایشات نشان دادهاند رژیم کتوژنیک میزان T3 را کاهش میدهد.
دریک تحقیق معلوم شد افرادی که تغذیه بدون کربوهیدرات داشتند، میزان T3 شان درعرض ۲ هفته تا ۴۷ درصد افت کرد اما آنهایی که همان میزان کالری را دریافت کرده بودند اما روزانه دستکم ۵۰ گرم کروبوهیدرات مصرف میکردند، میزان T3 شان هیچ تغییری نکرده بود. T3 پایین و T3 معکوس بالا میتواند سوخت وسازتان را کُند کند و منجر به علائمی چون اضافهوزن، خستگی، کمبود تمرکز، بیحس وحالی و … گردد.
تحقیقی دیگر هم نشان داد یک سال رژیم غذایی مشتمل بر کربوهیدارت متعادل ( ۴۶درصد از انرژی کل )، نسبت به رژیم طولانی مدت بسیار کم کربوهیدرات ( ۴ درصد از انرژی کل )، تأثیرات بسیار مثبتتری بر خلق و خوی افراد چاق داشته است.
چه مقدار کربوهیدرات باید مصرف کنید؟
میزان مطلوب کربوهیدرات برای هر فرد متفاوت است. بسیاری از کارشناسان در این زمینه توصیه میکنند که باید ۱۵ تا ۳۰ درصد از کل کالری دریافتیتان از کربوهیدارتها باشد. برای بیشتر خانمها، این میزان معمولاً برابر با روزانه ۷۵ تا ۱۵۰ گرم کربوهیدرات است، اما شاید بعضی از خانمها به میزانی بیشتر از این نیاز داشته باشند.
برای بعضی از خانمها، مصرف میزان متوسطی از کربوهیدارت مناسبتر است
- برای برخی از زنان، مصرف روزانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم کربوهیدرات مناسبتر است؛ زنانی که:
- فعالیت بدنی زیادی دارند و در چالش ریکاروی بعد از تمرین قرار دارند
- با وجود دارو و درمان دچار کمکاری تیروئید هستند
- برای کاهش وزن تلاش میکنند یا حتی با وجود تغذیه کمکربوهیدارت بازهم وزن اضافه میکنند
- قاعدگیشان متوقف شده یا سیکل نامنظی دارند
- برای مدت زمان طولانی، تحت رژیم غذایی بسیار کم کربوهیدرات بودهاند
- باردار یا شیرده هستند
برای این دسته از زنان، مصرف متعادلی از کربوهیدارت میتواند فوایدی چون کاهش وزن اضافی، خلق وخو و سطح انرژی بهتر، عملکرد نرمال قاعدگی و خواب بهتر دربرداشته باشد. سایر زنان، مانند ورزشکاران یا آنهایی که سعی در وزنگیری دارند، مصرف روزانه ۱۵۰ گرم کربوهیدارت مناسب است.
برای بعضی هم، مصرف کمتر کربوهیدرات میتواند مناسبتر باشد
برای بعضی از خانمها مصرف روزانه کمتراز ۱۰۰ گرم کربوهیدارت میتواند بهتر باشد؛ زنانی که:
- چاق هستند یا اضافه وزن دارند
- اغلب یکجا نشین هستند
- صرع دارند
- مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک، فیبرویید یا اندومتریوز هستند
- عفونت باکتریایی دارند
- مقاومت انسولینی دارند
- دیابت نوع اول یا دوم در آنها تشخیص داده شده
- بیماری نورودژنراتیو مانند آلزایمر یا پارکینسون دارند
- مبتلا به انواع خاصی از سرطان میباشند
نکته:
این مطالب یک دیدگاه کلی دارد و قطعاً در رژیم های غذایی نیازهای هر فرد نسبت به فرد دیگر متفاوت است، یعنی در برخی موارد کاهش کربوهیدرات نه تنها می تواند مضر نباشد بلکه فواید زیادی برای تعادل هورمونی نیز داشته باشد.
منبع: علم ورزش