از هراس (فوبيای) اختصاصی بیشتر بدانید!
اصطلاح فوبيا (هراس) به معناي ترس افراطي از يک موضوع، شرايط، يا موقعيت خاص و معين است. هراس اختصاصي عبارت است از ترسي شديد و مداوم از شيء يا موقعيتي معين. جمعيت هراسي نيز ترسي شديد و مداوم است از موقعيت هايي که احتمال خجالت زدگي در آنها مطرح است. افراد مبتلا به هراس اختصاصي فکر ميکنند صدمه اي به آنها وارد خواهد شد، مثلاً سگي آنها را گاز خواهد گرفت، يا اگر به از دست دادن کنترل بر خود فکر کنند، دچار پانيک ميشوند. مثلاً اگر از سوار بالابر شدن بترسند، از ضعف کردن به دنبال بسته شدن در بالابر هم نگران خواهند بود. افراد مبتلا به جمعيت هراسي که آن را اختلال اضطراب جمع نيز ميخوانند، ترسي مفرط از تحقير شدن يا خجالت کشيدن در موقعيتهاي مختلف اجتماعي نظير صحبت کردن در جمع، ادرار کردن در دستشوييهاي عمومي (که مثانة خجالتي هم به آن ميگويند)، و صحبت کردن با دوستي از جنس مخالف دارند. نوع فراگيري از جمعيت هراسي نيز وجود دارد که اغلب مزمن و ناتوان کننده است و مشخصه اش اجتناب هراس آميز از اکثر جمع هاست. اين نوع جمعيت هراسي را شايد به سختي بتوان از اختلال شخصيت دوري گزين تفکيک نمود.
هراس (فوبيا) شايع ترين اختلال رواني منفرد در ايالات متحد است. تخمين زده ميشود که پنج تا ده درصد از جمعيت اين کشور به اختلالات مشکل زار و گاه ناتوان کنندة مزبور مبتلا باشند. در تخمين هاي غير محافظه کارانه تر طيف وسيعي از جمعيت، يعني 25 درصد از آنها را به اين اختلالات مبتلا دانسته اند. رنج و عذابِ همراه با هراسها، به ويژه زماني که اختلال رواني تلقي نشوند، ميتواند به عوارض رواني بيشتري نظير ساير اختلالات اضطرابي، اختلال افسردگي اساسي، و اختلالات مرتبط با مصرف مواد به ويژه اختلالات مرتبط با مصرف الکل بينجامد.
گرچه هراس اختلال رواني شايعي است، درصد زيادي از افراد مبتلا به آن، يا براي درمان آن به بالينگران مراجعه نميکنند، يا اگر هم به روانپزشک يا پزشکي مراجعه کنند، درست تشخيص داده نميشوند. شيوع در طول عمر هراس اختصاصي حدود يازده درصد و شيوع در طول عمر جمعيت هراسي طبق گزارشهاي موجود سه تا سيزده درصد است.
هراس (فوبياي) اختصاصي
هراس اختصاصي شايعتر از جمعيت هراسي است. اين اختلال شايعترين اختلال رواني در ميان زنان و دومين اختلال شايع رواني در مردان (پس از اختلالات مرتبط با مواد) است. شيوع شش ماهة هراس اختصاصي حدود 5 تا 10 درصد است. نسبت زن به مرد دو به يک، و در نوع هراس از خون، آمپول، جراحت تقريباً يک به يک است (انواع هراس بعداً در همين گفتار توضيح داده ميشود). شيوع هراسها در زنان 6/13 درصد تا 1/16 درصد و در مردان 2/5 درصد تا 7/6 درصد گزارش شده است. بيشترين سن شروع در هراس از طبيعت پيرامون و در هراس از خون ـ آمپول ـ جراحت، 5 تا 9 سالگي است؛ البته در سنين بالاتر هم ممکن است شروع شوند. در مقابل، بيشترين سن شروع هراس موقعيتي (به استثناي هراس از ارتفاعات) [بام هراسي. م] سنين بالاتر يعني اواسط دهة بيست است که به سن شروع بازار هراسي نزديک ميشود. فهرست اشيا و موقعيتهاي ترس آور در هراس اختصاصي (به ترتيب نزولي فراواني) عبارت است از حيوان، طوفان، بلندي، بيماري، جراحت، و مرگ.
فوبياي اختصاصي (هراس اختصاصي)
هراس اختصاصي ممکن است از ملازم و مقارن شدن شيء يا موقعيت معيني با هيجانهايي از قبيل ترس و پانيک پيدا شود. مکانيسمهاي مختلفي را براي اين جفت شدن و ملازمت مطرح کردهاند. اما در کل چنين است که استعدادي نامعين و عام به پيدا کردن احساس ترس يا اضطراب، زيربناي اين اختلال را تشکيل ميدهد؛ بعد که واقعه خاص و معيني (في المثل رانندگي) با تجربهاي هيجاني (نظير تصادف) توأم ميشود، بيمار به ايجاد تداعي هيجاني دايم ميان رانندگي يا ماشين و ترس يا اضطراب، آسيبپذير ميگردد. اين حالت هيجاني خود ممکن است پاسخي به يک اتفاق بيروني نظير تصادف رانندگي يا اتفاقي دروني ـ از همه شايعتر حملة پانيک ـ باشد. فرد ممکن است ديگر هيچ وقت دچار حملة پانيک نگردد و ملاکهاي تشخيصي اختلال پانيک را واجد نباشد، اما ترسي فراگير از رانندگي کردن داشته باشد، بيآنکه از وقوع حملة پانيک در حين رانندگي هيچ ترسي ابراز کند. ساير مکانيسمهاي تداعي ميان شيء هراسآور و هيجانهاي هراسآميز عبارت است از الگوبرداري (modeling) و انتقال اطلاعات؛ در اولي فرد چنين واکنشي را در شخص ديگري (مثلاً والدش) مشاهده ميکند و ميآموزد، و در دومي به فرد در مورد خطرات چيزهاي معيني (مثلاً مارهاي سمي) آموزش يا هشدار داده ميشود.
عوامل وراثتي. هراس اختصاصي در برخي از خانوادهها بيشتر ديده ميشود. به خصوص نوع خون، آمپول، جراحت زمينه خانوادگي زيادي دارد. گزارشهاي مطالعات حاکي از آن است که دو سوم تا سه چهارم از پژوهيدنيهاي (پروباندهاي) مبتلا حداقل يک منسوب درجه اول مبتلا به هراس اختصاصي از همان نوع دارند. با اين حال لازم است مطالعهاي بر روي دوقلوها و فرزندخواندهها صورت بگيرد تا بتوان سهم چشمگير انتقال غير وراثتي هراس اختصاصي را کنار گذاشت.
منبع: www.shakhsiyat.ir
