خواص و ویژگی های گیاه آرگن( آرگان )

دانستنی های علمی:

گیاه “آرگن”، درختی است از خانواده ی ساپوتاسه که بومی نوای نیمه بیابانی و آهکی جنوب غربی مراکش می باشد. این گیاه همچنین در نواحی مدیترانه ای نیز یافت می شود.
بذر این گیاه دارای روغن فراوانی است که مصارف گوناگونی دارد و هدف عمده از کشت و پرورش آن، استحصال و صادرات روغن آن می باشد.

خصوصیات گیاه شناسی آرگن

آرگن درختی است که تا ارتفاع 8 تا 10 متر نیز رشد می کند و حدود 150 تا 200 سال می تواند عمر کند و زنده بماند. این گیاهان دارای تنه ی خاردار و پوشیده از گره می باشند.
برگ ها کوچک، دارای 2 تا 4 سانتیمتر طول، تخم مرغی شکل و دارای نوک گرد هستند.
گل های آرگن، کوچک، دارای 5 گلبرگ به رنگ سبز مایل به زرد کم رنگ بوده که در طی ماه های آپریل شکوفا می شوند.
میوه ها دارای 2 تا 4 سانتیمتر طول و 1.5 تا 3 سانتیمتر عرض هستند که پوستی ضخیم داشته و دارای مزه ای تلخ است. این پوست تلخ، گوشتی شیرین را احاطه کرده است. این میوه دارای یک بذر کوچک و روغنی است. حدود یک سال طول می کشد تا میوه ها بالغ شوند. این میوه ها در ماه های جون تا جولای (در سال پس از گلدهی) می رسند.

شرایط محیط رشد:

این گیاه دارای ریشه های بسیار قوی است که می تواند شرایط سخت و کم آب بیابان را تحمل کند. این درخت مقاومت بسیار زیادی به شرایط خشکی، گرمای شدید و خاک های فقیر از نظر مواد غذایی دارد. بهترین رشد را در شرایط آفتاب کامل دارد.

کاربردهای گیاه آرگن

 از این گیاه به عنوان منبع علوفه، روغن، اَلوار و همچنین سوخت استفاده می شود. بخصوص در برخی نواحی، حیواناتی مانند بزها به راحتی از این درخت بالا رفته و از برگ های آن به عنوان علوفه تغذیه می کنند.

میوه های آرگن در ماه جولای، زمانی که سیاه رنگ و خشک شد از درخت ریزش می کند. میوه ها به طور سنتی و بر اساس قوانین روستایی، از پای درخت جمع آوری می شوند. بقایای بذرها نیز پس از مصرف بزها جمع آوری می گردند.
روغن آرگن توسط چندین کارگر زن، در بخش هایی از جنوب غربی مراکش استحصال و تولید می شوند. پرزحمت ترین بخش استحصال روغن، خارج کردن بذور از گوشت میوه است که در این صورت میوه ها بصورت دستی شکاف داده شده و بذر خارج می شود. سپس بذرهای به آرامی برشته می شوند. این برشته شدن به دلیل معطر کردن و خوش طعم کردن روغن استفاده می شود.
روغن استخراج شده به روش تهیه خیمر، می تواند به مدت 3 تا 6 ماه استفاده شود. ولی روغنی که به روش فشردن خشک تهیه می شود برای 12 تا 18 ماه نیز می تواند قابل استفاده باشد.
این روغن حاوی حدود 80 درصد اسیدهای چرب غیر اشباع و اسیدهای چرب ضروری است. و نسبت به روغن زیتون، در مقابل اکسیداسیون مقاومت بیشتری دارد.
روغن آرگن در تهیه ی نان، سالادها و موارد مشابه کابرد دارند. روغن های تهیه شده از بذرهای برشته نشده، به طور سنتی در درمان بیماری های پوستی و نیز ساخت لوازم آرایشی (در اروپا) استفاده می شود. روغن های آن بدون مواد افزودنی هستند و برای محافظت از پوست و مو کاربرد بسیاری دارند.
این روغن در مخلوط با روغن دانه ی انار به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی نیز عمل می کند.

این روغن در ناحیه ی تولید آن (مراکش) کاربردهای زیادی دارد و بنابراین در خارج از این منطقه بسیار به ندرت یافت می شود. ولی به ندرت در برخی از سوپرمارکت ها و فروشگاه های مخصوص نیز به فروش می رسد.
روغن آرگن دارای 44 درصد اولئیک اسید، 30 درصد آلفا لینولئیک اسید، 12 درصد پالمتیک اسید، 6 درصد استئاریدونیک اسید، 5 درصد لینولئیک اسید و 3 درصد مایریستیک اسید می باشد.
تاج گسترده این درخت می تواند برای سایر محصولات کشاورزی سایبان ایجاد کند و همچنین برگ ها و میوه های آن نیز می تواند به عنوان غذا برای حیوانات استفاده گردند.

تکثیر:

تکثیر درخت آرگن از طریق کشت بذرهای آن صورت می گیرد. ولی بذرهای آن بسیار به کندی و به سختی جوانه می زنند. برای جوانه زنی بهتر بذر می توان بذور را در آب معمولی و هم دمای اتاق برای مدت 2 تا 4 روز غوطه ور کرد.

منبع: نارگیل