هیدروسفالی در کودکان و نوزادان
هیدروسفالی در کودکان و نوزادان
هیدروسفالی بیماری مغزی است که این مشکل زمانی پیش می آید که مایع مغزی نخاعی (CSF) – که شفاف و آب مانند است و احاطه کننده مغز و نخاع است قادر به تخلیه از مغز نباشد.بهمین دلیل این مایع در اطراف مغز و جمجمه فرد جمع میشود و باقی می‌ماند.
هیدروسفالی که به اصطلاح «آب در مغز» هم نامیده میشود ممکن است باعث شود که سر نوزادان و کودکان کوچک به دلیل جمع شدن بیش از حد مایع در آن متورم گردد .این مساله در کودکان سنین بالاتر که استخوانهای جمجمه‌شان رشد خود را کرده است و متصل شده‌اند، بصورت سردرد‌های شدید ناشی از افزایش فشار در سر خود را نشان میدهد .
هیدروسفالی چنانچه درمان نشود، باعث آسیب به مغز میگردد و در نهایت منجربه از دست دادن قابلیتهای ذهنی، جسمی و حتی مرگ میگردد . با این حال، با تشخیص و درمان بموقع، بیشتر کودکان با موفقیت بهبود می‌یابند.
علایم هیدروسفالی در نوزادان
علایم هیدروسفالی باتوجه به سن کودک تفاوت دارد . نوزادان و شیرخواران کمتر ۱ سال تورم قابل توجهی در ناحیه سر دارند. زیرا استخوان جمجمه آنها هنوز نازک است و صفحات استخوانی نازک نیز هنوز به یکدیگر متصل نگردیده بلکه با بافت نرمی به هم وصل شده اند و نقاط نرم نام دارند. این نقاطی که هنوز کاملا سفت نشده‌اند، براثر فشار مایعات اضافی در مغز کش می‌آیند و بزرگ می‌شوند؛بهمین علت ، سر نوزادان مبتلا به هیدروسفالی بطور غیر طبیعی رشد میکند که بطور معمول بزرگ‌تر از سر سایر کودکان هم سن و سال خود میباشد علایم دیگرهیدروسفالی در نوزادان عبارتند از:
• برآمده شدن در قسمتهای نرم سر نوزاد؛
• شکاف‌هایی که می‌توان با دست زدن مابین استخوانهای جمجمه احساس نمود (جمجمه یکپارچه نیست)؛
• رشد سریع اندازه دور سر نوزاد؛
• رگ های سر که متورم است و با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیص میباشند ؛
• افتادگی حدقه چشم‌ها بطرف پایین.
با توجه به شدت بیماری، نوزادان امکان دارد دچار خواب آلودگی، تحریک پذیری، استفراغ و تشنج نیز گردند. در موارد شدید، یک کودک ممکن است نارسایی رشد را نیز تجربه کند، بدین معنی که ممکن است رشدش متوقف شده یا به مراحل ابتدایی رشدش بازگرد داشته باشد .
علایم هیدروسفالی مغز در کودکان و نوجوانان
کودکان از سن یکسال به بالا تا نوجوانی دچار علامت «بزرگی سر» نمیگردند ،زیرا که استخوانهای جمجمه آنها دیگر با هم جوش خورده و سفت شده‌اند، بهمین علت نمی‌توانند بخاطر وجود مایع اضافی کش بیایند و بزرگ شوند.
در این حالت، فشار مغزی تشدید میشود و باعث سردرد‌های شدید میگردد؛ تا حدی که ممکن است یک کودک در وسط شب یا صبح زود از درد بیدار شود. سردرد معمولا با این علایم همراه است :
• حالت تهوع / استفراغ؛
• خواب آلوده شدن؛
• مشکلات حرکتی و تعادل؛
• دوبینی؛
• حرکات تکراری چشم؛
• تشنج؛
• تغییرات خلق و خو ،مانند از بین رفتن توانایی‌های جدید کسب شده (مثل حرف زدن یا راه رفتن)، از بین رفتن حافظه هم ممکن است در موارد پیشرفته‌تر رخ دهند.
علل بروز هیدروسفالی
بطور کلی هیدروسفالی به دو دلیل ایجاد می گردد:
– بعلت افزایش ترشح مایع مغزی – نخاعی که کمتر اتفاق می افتد .
– وجود انسداد در مسیر حرکت مایع مغزی – نخاعی یا مکان جذب مایع.
این مشکل در کودکان بصورت مادرزادی یا اکتسابی بروز میکند.
عامل اصلی ایجاد کننده در نوع اکتسابی شامل ضربات وارده به سر و سیستم عصبی، خونریزی مغزی، تومور و عفونت هایی نظیر مننژیت است که بعد از تولد عارض می شود.
بیشترین و معروف‌ترین علل بروز هیدروسفالی در کودکان ، علت مادرزادی است که مربوط به قبل از تولد و در اثر عفونت های داخل رحم ویا بیماری های ژنتیکی ایجاد می شود
درمان هیدروسفالی
– در مواردی که بیماری حالت خفیف و ابتدایی دارد ، ترکیبات دارویی که باعث کم شدن مایع مغزی – نخاعی می شود ، تجویز می گردد.
– در موارد پیشرفته و حاد ، راهکارهای دارویی کمک زیادی نمیکند وراه درمانی اصلی جراحی محسوب میشود که در آن عامل ایجاد کننده بیماری حذف می گردد؛ مثلاً چنانچه توموری موجب انسداد و باعث هیدروسفالی گردد، آنرا حذف میکنند. گاهی هم نمیتوان عامل ایجادکننده را حذف کرد، بهمین علت با ایجاد سوراخی در کف بطن سوم مغزی، بیماری را از بین می برند.
یکی از بهترین روشهای درمانی هیدروسفالی ، قرار دادن «شنت» (لوله ای ظریف) در جمجمه است که باعث میشود مایعات اضافی را از مغز به حفره دیگری در بدن منتقل کند و بدین ترتیب سر بتدریج به حالت طبیعی بر می گردد.
چنانچه شخصی که «شنت گذاری» شده است، دچار حادثه ای مانند تصادف شود، «شنت» ازکار می افتد. براین اساس با بروز علائمی مانند تحریک پذیری و استفراغ ، اختلال در هوشیاری و بینایی، باید بیمار را به مراکز درمانی منتقل گردد.
– درمان توانبخشی : بسیاری از کودکان دچار هیدروسفالی مغز که بیماری آنها بموقع تشخیص داده شده و درمان گردیده اند ، با اقدامات بازپروری، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی (با توجه به نوع عوارض) توانسته‌اند زندگی عادی و طبیعی داشته باشند.
بطور کلی با درمان بموقع، بیماری هیدروسفالی میتوانند به زندگی عادی و طبیعی باز گردند.
نکات از کودک هیدروسفال
– جابه جایی کودک بطور پیوسته (هر 10 دقیقه یک بار) بمنظور کاستن خطر عفونت پوست سر به علت اثرات فشاری و نیز جلوگیری از پنومونی هیپوستاتیک.
– نگهداری کودک بصورت تمیز و خشک (بخصوص اطراف چین های گردن و پشت گوش) جهت کاستن خطر عفونت ناشی از استفراغ و عرق . حمایت از سر کودک هنگام جابجایی جهت جلوگیری از صدمه و فشار به گردن.
– تغذیه کودک هیدروسفال باید به مقدار کم و در دفعات زیاد باشد و بعد از تغذیه به علت احتمال استفراغ به پهلو گذاشته شود.
– این کودکان باید از انجام فعالیت هایی مثل فوتبال که احتمال صدمه به سر زیاد است، خودداری کنند.
منبع: کودک آنلاین
