علت‌ها و دلایل زخم مری

زخم مری، حفره‌ای است که یا دقیقاً در غشای مخاطی مری به وجود می‌آید و یا لایه‌های عمیق‌تر مری را نیز درگیر می‌نماید. زخم مری در اثر ورود اسید معده به داخل مری و تحریک غشای مخاطی آن توسط مواد اسیدی اتفاق می‌افتد. این زخم‌ها معمولاً در افرادی ایجاد می‌شود که از بیماری رفلاکس معده رنج می‌برند، اما با وجود آنکه رفلاکس معده مهم‌ترین علت ایجاد زخم مری به شمار می‌رود، تنها عاملی نیست که باعث این عارضه می‌شود. مری بارت یک زخم مزمن است که در اثر تغییر ساختار قسمت‌هایی از غشای مخاطی مری اتفاق می‌افتد. این عارضه باعث می‌شود که بخشی از ساختار اپیتلیوم مری در اثر تماس مکرر با اسید معده، به حالتی شبیه به ساختاري که در دیواره معده دیده می‌شود، تبدیل گردد. سایر عواملی که باعث زخم مری می‌شود شامل مصرف طولانی مدت داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و سیگار کشیدن می‌باشد.

زخم مری چیست؟

مری که اصطلاحاً با عنوان لوله غذایی نیز شناخته می‌شود، یکی از اندام‌های گوارشی انسان است که غذا را از حلق به معده منتقل می‌کند. غشای مخاطی که جداره‌های مری را پوشانده است، ماده لزجی به نام مخاط را تولید می‌کند که به نرم شدن سطح مری و عبور راحت‌تر غذا از آن کمک می‌نماید. این غشای مخاطی ممکن است در اثر تماس با یک سری مواد اسیدی که توسط دیواره‌های معده ترشح می‌شود، دچار حساسیت یا فرسایش شود. اسید معده تحت شرایط خاصی می‌تواند از سمت پایین مری به داخل آن وارد شود به دیواره‌های این قسمت از مری آسیب وارد کند. منقبض شدن سریع معده در اثر ضربه یا نیروی شدید هم می‌تواند محتوای اسیدی معده را به داخل مری براند. این عوامل منجر به ایجاد زخم مری خواهد شد. اگر شرایط التهاب بافت دیواره مری ادامه پیدا کند، می‌تواند منجر به تشکیل فیبروز و بافت زخمی در کانال مری شود. این بافت‌ها در ادامه باعث تنگ شدن مری می‌شوند و حرکت غذا در داخل آن را با مشکلات شدیدی مواجه می‌سازد. التهاب و آسیب‌های وارد شده به بافت مری بسته به نوع عامل به وجود آورنده آن در صورت تداوم، قابلیت تبدیل شدن به سرطان مری را دارد.

علت‌ها و دلایل زخم مری

در انتهای مری و در محل اتصال آن به معده، دریچه‌ای به نام اسفنکتر تحتانی مری وجود دارد. این دریچه در حالت عادی بسته است و از ورود اسید معده به داخل مری جلوگیری می‌کند. هنگامی که غذا از لوله گوارش عبور می‌کند و به معده می‌رسد، این دریچه باز می‌شود تا غذا به معده وارد شود. اسفکتر مری ممکن است در اثر التهاب مکرر دیواره‌های مخاطی آن، ضعیف و ناتوان شود. در نتیجه، اسید معده می‌تواند به داخل مری نشت کند و باعث احساس سوزش در ناحیه قفسه سینه شود. این عارضه در اصطلاح پزشکی به عنوان رفلاکس معده (GERD) شناخته می‌شود. سیگار کشیدن نیز باعث آسیب رسیدن به اسفنکتر تحتانی مری و وارد شدن مقدار بیشتری از اسید به داخل آن و تشدید آسیب‌دیدگی دیواره‌های مری می‌شود.

رفلاکس معده به عنوان شایع‌ترین علت زخم مری شناخته می‌شود، اما سایر عفونت‌های باکتریایی یا قارچی در ناحیه مری که موجب استفراغ کردن بیمار می‌شود نیز می‌تواند یکی از علل ایجاد زخم مری باشد. علاوه بر آن، مصرف الکل نیز می‌تواند باعث زخم شدن دیواره مری یا بدتر شدن جراحت‌های موجود در آن شود. مواد غذایی و نوشیدنی‌های زیر هم از جمله عواملی هستند که باعث سوزش سر معده و التهاب دیواره‌های مری می‌شوند:

نوشیدنی‌های الکلی
فلفل سیاه
شکلات‌ها
قهوه
غذاهای سرخ شده و پُرادویه
سس گوجه‌فرنگی
نعناع فلفلی
نوشابه‌های گازدار
سرکه

نشانه‌ها و علائم زخم مری

هرگاه فردی در بلعیدن غذا مشکل داشته باشد، می‌توان آن را یکی از اولین علائم زخم مری دانست. به موازات آن ممکن است بیمار علائم دیگری شامل موارد زیر را نیز تجربه کند:

سرگیجه و حالت تهوع
کم‌اشتهایی
استفراغ که ممکن است همراه با خون باشد.
احساس سوزش در قفسه سینه
مشکل در بلعیدن غذا (دیسفاژی)
کاهش ناگهانی وزن
سرفه مداوم
درد شکم و معده
سوزش گلو
تنگی نفس
تب شدید، سر درد و دردهای عضلانی
تشخیص زخم مری
تشخیص زخم مری غالباً بر اساس علائم و نشانه‌های آن انجام می‌گیرد. نتایج آزمایش‌های عکسبرداری از قبیل اشعه ایکس و سی تی اسکن و نیز چند آزمایش تشخیصی غیر تهاجمی مانند اندوسکوپی نیز می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر این عارضه کمک نماید.

درمان زخم مری

به طور کلی درمان زخم مری تفاوت زیادی با درمان زخم معده ندارد. بیمار مشکوک به زخم مری باید در اسرع وقت به یک متخصص گوارش مراجعه کند. روند درمان این عارضه معمولاً با تشخیص قطعی آن از طریق آزمایش عکسبرداری باریوم یا اندوسکوپی آغاز می‌شود. اگر وضعیت زخم مری به قدری شدید باشد که باعث سوراخ شدن و خونریزی از مری شود، بیمار با داروهای آنتی‌بیوتیک تحت درمان قرار می‌گیرد تا از بروز عفونت میکروبی معده جلوگیری و عوامل خطرزای بعدی برطرف شود.

درمان دارویی

برای درمان زخم مری ممکن است از داروهای آنتی‌بیوتیک همراه با داروهای سرکوب‌کننده اسید معده مانند اومپرازول (پریلوسک)، لانزوپرازول (پرواسید)، رابپرازول (اسیفکس)، ازومپرازول (نکسیوم) و پنتوپرازول (پروتونیکس) جهت کاهش تولید اسید توسط دیواره‌های معده استفاده شود. از داروهای ضداسید مانند بازدارنده‌های هیستامین (H-2) نیز برای خنثی کردن اسید معده که به داخل مجاری گوارشی آزاد می‌شود، استفاده می‌گردد تا درد ناشی از زخم مری را کاهش دهد و موجب بهبودی سریع‌تر آن شود.

داروهایی که در بالا به آنها اشاره شد، به بهبودی زخم مری کمک می‌کنند، اما رفلاکس مزمن اسيد معده را شايد نتوان به راحتي درمان کرد. در نتيجه، ترشح مداوم اسيد معده به داخل مري باعث اختلال در روند بهبودي زخم‌هاي آن می‌شود. در چنین شرایطی به منظور جلوگیری از تماس بیشتر زخم مری با اسید معده می‌توان از داروهای دیگری مانند سوکرالفیت استفاده کرد که به محل زخم مری متصل می‌شود و آن را در برابر مواد اسیدی محافظت می‌کند. به این ترتیب شرایط برای بهبودی سریع‌تر و مؤثرتر زخم مری فراهم می‌شود.

تغییر سبک زندگی

در کنار درمان‌های دارویی که در بالا به آنها اشاره شد، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی نیز می‌تواند در درمان سریع‌تر و مؤثرتر زخم مری تأثیر داشته باشد. اقدامات زیر می‌تواند باعث تسکین سوزش سر معده در اثر بازگشت اسید به داخل مری شود:

تحت کنترل داشتن وزن بدن به طور مداوم
پوشیدن لباس‌های گشاد و راحت
خودداری از مصرف غذاهایی که باعث تحریک دیواره‌های معده و تولید اسید بیشتر در آن می‌شود.
وعده‌های غذایی با حجم کمتر و به تعداد بیشتر در طول روز
خودداری از خوابیدن یا دراز کشیدن بلافاصله بعد از خوردن غذا
سیگار نکشیدن

رژیم غذایی برای درمان زخم مری

اگرچه هیچ رژیم غذایی خاصی برای درمان زخم مری معرفی نشده است، اما به طور کلی بیمار باید بیشتر غذاهایی را مصرف کند که احتمال بروز رفلاکس معده را به حداقل برساند تا علائم زخم مری سریع‌تر تسکین پیدا کند. همچنین در صورتی که بیمار از زخم مری رنج می‌برد، باید به طور مستمر با پزشک متخصص گوارش در مورد نوع رژیم غذایی مناسب برای خود مشورت نماید. تحقیقات نشان داده است که مصرف مقادیر بالایی از فیبر در رژیم غذایی می‌تواند در پیشگیری از بروز زخم مری مؤثر واقع شود. زیرا رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر بالایی از فیبر باعث کاهش احتمال عفونی شدن زخم مری می‌شود. از مهم‌ترین غذاهایی که مقدار زیادی از فیبرهای محلول در ترکیب خود دارند می‌توان به جو دوسر، حبوبات، جو، دانه‌های بزرک، مغزها و بعضی از میوه‌ها و سبزیجات از قبیل سیب، پرتقال و هویج اشاره کرد که همگی در پیشگیری از التهاب زخم‌های دستگاه گوارش تأثیر دارند.

تحقیقات نشان داده است که ویتامین A باعث افزایش ترشح مخاط در مجرای معده‌ای – روده‌ای می‌شود. نقص‌های موضعی کوچک در داخل غشای مخاطی مری باعث فراهم شدن شرایط برای ایجاد زخم مری یا رشد آن می‌شود. بنابراین ویتامین A می‌تواند به محافظت از مری در برابر تشکیل زخم کمک کند. بهترین منابع تأمین ویتامین A شامل هویج، سیب‌زمینی شیرین، جگر، کلم بروکلی، اسفناج، کلم کالی و کولارد سبز می‌باشد.

منبع: govaresh-zanan.ir