عوامل اصلی ایجاد مشکل دیسفاژی چیست؟
مشکلات بلع (دیسفاژی) به معنی این است که برای انتقال مواد غذایی یا مایعات از دهان به معده مدت زمان و تلاش بیشتر در مقایسه با شرایط عادی لازم است. علاوه بر این دیسفاژی می‌تواند با درد برای بیمار همراه باشد. در برخی موارد، این شرایط می‌تواند فرآیند بلع غذا و مایعات را غیر ممکن کند.
مشکلات گاه و بیگاه در ارتباط با بلع غذا که می‌تواند در هنگام غذا خوردن سریع یا نجویدن مناسب غذا ایجاد شود، معمولاً نیازی به نگرانی ندارند. اما مشکلات بلع دائمی می‌توانند نشان دهنده ابتلا به مشکلات جدی بوده و نیازمند استفاده از روش‌های درمان مناسب باشند.
دیسفاژی می‌تواند در همه سنین ایجاد شود، اما در اکثر مواقع این مشکل در افراد مسن مشاهده می‌شود. توجه داشته باشید دلایل ایجاد مشکلات بلع متنوع هستند و به همین خاطر درمان مناسب برای آن‌ها به علت ایجاد مشکل بستگی دارد.
عوامل اصلی ایجاد مشکل دیسفاژی چیست؟
شرایط متعدد می‌تواند باعث ابتلای فرد به دیسفاژی شود. در کودکان، ابتلا به دیسفاژی اغلب با عوامل زیر ارتباط دارد:
معلولیت‌های جسمی حرکتی در نتیجه مواردی مثل ابتلا به فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی
رفلاکس اسیدی معده (GERD)
انجام عمل جراحی قلب باز در زمان نوزادی
دیسفاژی در افراد بزرگ‌سال با دلایل زیر می‌تواند ارتباط داشته باشد:
ایجاد تومور (خوش خیم یا سرطانی)
شرایطی که باعث تنگ شدن مسیری مری می‌شود
شرایط عصبی عضلانی
سکته مغزی
رفلکس اسیدی معده (GERD)
علاوه بر این دیسفاژی می‌تواند هنگامی ایجاد شود که عضلات مری به مقدار کافی برای عبور غذا به سمت معده آزاد و ریلکس نشوند. سایر عوامل خطر تاثیرگذار بر این شرایط شامل موارد زیر هستند:
سیگار کشیدن
مصرف زیاد الکل
مصرف برخی داروهای خاص
انواع دیسفاژی
دیسفاژی حلقی (دیسفاژی بالا) زمانی ایجاد می‌شود که فرد با مشکل در هنگام حرکت غذا به انتهای دهان و شروع فرآیند بلع مواجه شود. این شرایط معمولاً یک مشکل عصبی است که با ضعیف شدن اعصاب و عضلات بلع همراه است.
دیسفاژی مری (دیسفاژی پایین) زمانی ایجاد می‌شود که مواد غذایی یا مایعات در مری به خاطر مسدود شدن یا التهاب گیر بیفتند.
بسیاری از شرایط می‌توانند باعث ابتلای فرد به هر دوی مشکلات دیسفاژی حلق و مری شوند که برای مثال در این زمینه می‌توان از وضعیت نامناسب دندان‌های طبیعی یا دندان‌های مصنوعی در دهان نام برد. احتمال ابتلا به دیسفاژی با بالا رفتن سن به‌طور مشخص افزایش پیدا کرده و تا حدود ۶۰% افرادی که در خانه سالمندان نگهداری می‌شوند را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
علائم و نشانه‌ها
تراوش شدن آب از دهان
مشکلات مربوط به بلع
ورود بزاق دهان به مسیر ریه در هنگام بلع
سرفه کردن در هنگام بلع
بازگشت مایع به بینی
تنفس کردن در هنگام بلع غذا
صدای ضعیف
کاهش وزن
علائم دیسفاژی مری به شرح زیر هستند:
فشار در ناحیه میانی سینه
احساس گیر کردن غذا در گلو یا سینه
درد سینه
درد در هنگام بلع
سوزن سر دل مزمن
باد گلو زدن
گلو درد
آزمایش و تشخیص
متخصص گوارش از معاینات فیزیکی و مجموعه‌ای از آزمایش‌ها برای تعیین علت ایجاد مشکلات بلع استفاده می‌کند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:
تهیه عکس رادیولوژی با استفاده از یک ماده کنتراست (رادیولوژی باریم). به این منظور از بیمار خواسته می‌شود محلول باریم را بنوشد. به این ترتیب این محلول لایه داخلی مری را پوشانده و این امکان را فراهم می‌کند تا تصویر رادیولوژی بهتری از وضعیت مری تهیه شود. در حقیقت با استفاده از این روش پزشک می‌تواند تغییرات ایجاد شده در ظاهر مری را بررسی کرده و فعالیت عضلانی در این ناحیه از بدن را ارزیابی کند.
بررسی بلع دینامیک. به این منظور از بیمار خواسته می‌شود مواد غذایی حاوی باریم با میزان غلظت متفاوت بخورد. به این ترتیب تهیه یک تصویر از مواد غذایی در مسیر حرکت آن‌ها از دهان به حلق و در ادامه به سمت معده امکان‌پذیر خواهد شد.
بررسی ناحیه داخل مری با آندوسکوپی. در این روش یک لوله کوچک و انعطاف‌پذیر (آندوسکوپ) به حلق بیمار وارد شده و به این ترتیب پزشک می‌تواند وضعیت مری را از نزدیک مشاهده کند.
بررسی فایبر اوپتیک آندوسکوپی (FEES). از این روش برای بررسی وضعیت حلق با استفاده از یک آندوسکوپ مخصوص در هنگام بلع مواد غذایی استفاده می‌شود.
آزمایش عضله مری (مانومتری). در این روش یک لوله کوچک به مری وارد می‌شود که به آن یک فشارسنج برای اندازه‌گیری میزان انقباض عضلات مری در هنگام بلع متصل است.
آزمایش‌های تصویربرداری
روش‌های درمان
برای درمان دیسفاژی معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
دارو درمانی
تمرین‌های حرکتی
روش‌هایی که باعث باز شدن مری می‌شوند
عمل جراحی
انتخاب روش درمان در این شرایط به علت ایجاد مشکل، شدت آن و عوارض ایجاد شده به خاطر آن بستگی دارد. در این شرایط تا زمانی که فرد بتواند به مقدار کافی غذا و نوشیدنی خورده و احتمال مواجه شدن وی با عوارض جانبی کم باشد، معمولاً نیازی به بستری شدن فرد در بیمارستان نیست. به هر حال، در صورتی که این مشکل شدید باشد، احتمالاً لازم است فرد در بیمارستان بستری شود. علاوه بر این نوزادان و کودکان مبتلا به دیسفاژی نیز اغلب در بیمارستان بستری
برای درمان دیسفاژی مری می‌توان تمرین‌های خاص به بیمار آموزش داد تا به این ترتیب فرآیند عملکرد مناسب اعصاب تاثیرگذار در سیستم بلع تحریک شود. در این شرایط احتمالاً لازم است به فرد موقعیت قرارگیری سر در حالت‌های مناسبی که می‌تواند به رفع مشکلات بلع کمک کند، آموزش داده شود.
روش‌هایی که برای باز کردن مری استفاده می‌شوند
موارد ابتلا به دیسفاژی مری معمولاً به خاطر عملکرد نامناسب یک عضله مری ایجاد می‌شود و پزشک احتمالاً سعی می‌کند با استفاده از یک بالون متصل شده به آندوسکوپ مری بیمار را باز کند. در صورتی که مشکل به خاطر رفلکس اسیدی معده (GERD) ایجاد شده باشد، پزشک از داروهای ضد اسید معده یا پمپ مهارکننده پروتون (PPIs) برای رفع مشکل استفاده خواهد کرد. علاوه بر این پزشک ممکن است برای بیمار داروهایی تجویز نماید که باعث ریلکس شدن عضلات مری شده و از اسپاسم آن‌ها جلوگیری می‌کند. در صورتی که دیسفاژی به خاطر تشکیل تومور یا سایر علت‌هایی باشد که باعث مسدود شدن مری می‌شوند، احتمالاً برای درمان بیمار نیاز به عمل جراحی وجود خواهد داشت.
درمان‌های تکمیلی و جایگزین
در صورتی که فرد باردار بوده یا احتمال بارداری برای وی وجود دارد، لازم است از روش‌های درمان تکمیلی و جایگزین برای وی استفاده نشود، مگر اینکه این درمان‌ها تحت نظارت مستقیم پزشک باشند. این درمان‌ها به شرح زیر هستند:
داروهای گیاهی
داروهای گیاهی یکی از روش‌های تقویت عضلات و ایجاد هماهنگی بین آن‌ها در بدن است. به هر حال این داروها می‌توانند عوارض جانبی برای فرد به همراه داشته و گاهی اوقات با داروهای شیمیایی تداخل داشته باشند. مشابه سایر روش‌های درمانی، قبل از شروع درمان با این داروها لازم است با متخصص گوارش مشورت شود. داروهای گیاهی قابل استفاده به این منظور می‌توانند شامل عصاره‌های خشک شده (کپسول، پودر، یا دم‌نوش)، گلیسیرین (عصاره‌های حاوی گلیسیرین)، یا تنطورها (محلول‌های الکلی) باشند.
هومیوپاتی (HOMEOPATHY)
تاکنون مطالعات محدود به بررسی اثربخشی روش‌های درمان هومیوپاتی بر روی بیماران پرداخته‌اند. به هر حال، یک پزشک معالج متخصص در این حوزه ممکن است به شما پیشنهاد دهد از یک یا چند درمان هومیوپاتی برای مشکل دیسفاژی استفاده کنید. قبل از تجویز درمان، پزشک شرایط بیمار همچون وضعیت فیزیکی، احساسی، و ذهنی وی را مورد توجه قرار می‌دهد. در حقیقت پزشک متخصص هومیوپاتی برای تجویز بهترین درمان برای فرد می‌بایست به تمام این مسائل توجه کند. برخی از رایج‌ترین روش‌های درمان هومیوپاتی برای مشکل دیسفاژی به شرح زیر هستند:
باپتیسیا تینکتوریا (baptesia tinctoria) در مواردی استفاده می‌شود که فرد فقط می‌تواند مایعات مصرف کند. این شرایط به‌طور خاص زمانی ایجاد می‌شود که گلوی فرد قرمز و ملتهب شده، ولی درد نداشته باشد.
باریتا کاربونیکا (baryta carbonica) در مواردی استفاده می‌شود که فرد لوزه‌های بزرگ دارد.
کاربو وگاتابیلیس (carbo vegatabilis) برای نفخ معده و مشکلات گوارش در شرایطی که خوابیدن باعث تشدید شرایط گردد، استفاده می‌شود. در بسیاری از مواقع این مشکل با خستگی برای بیمار همراه است.
ایگناتیا (ignatia) برای موارد ایجاد بغض در گلو، اسپاسم عضلات و سرفه استفاده می‌شود. این شرایط به‌طور خاص پس از مواجه شدن فرد با ناراحتی ایجاد می‌گردند.
لاچسیس (lachesis). در صورتی استفاده می‌شود که فرد احساس وارد شدن فشار به گلو داشته و احساس وی شبیه پوشیدن لباس تنگ در ناحیه گلو باشد.
مراقبت‌های پس از درمان
دیسفاژِی نباید در فعالیت‌های عادی فرد محدودیت ایجاد کنند. با این وجود همواره امکان دارد پزشک رژیم غذایی بیمار را برای پیشگیری از بازگشت مشکل محدود کند. در صورتی که این مشکل درمان نشده به حال خود رها شود، همواره امکان ایجاد شرایط زیر برای بیمار وجود خواهد داشت:
تغذیه نامناسب
از دست دادن آب بدن
ایجاد عفونت در مسیر تنفسی
ذات‌الریه
منبع: govaresh-zanan.ir
