آشنایی با خواص برخی گیاهان دارویی

گیاهان زیادی در طبیعت وجود دارند که خواص دارویی آن ها درمانگر بسیاری از بیماری هاست. در این مطلب برخی خواص گیاهان دارویی که به عنوان دمنوش یا چاشنی در غذا استفاده می شوند را برایتان آورده ایم. با عطارباشی همراه باشید.

خواص گیاهان دارویی

گل همیشه بهار

گیاهی علفی، یک ساله و به ارتفاع ۵۰ سانتی متر است. برگ های آن بیضوی شکل و کرکدار و گل هایش به رنگ زرد نارنجی و درشت در انتهای ساقه قرار گرفته اند و صبح ها باز و عصرها جمع می شوند. گل ها بخش مورد استفاده‌ی گیاه هستند که ترکیباتی مانند اسانس، گلیکوزیدها، موسیلاژ، کاروتنوئیدها، فلاونوئیدها و الکل های تری ترینی دارند.

کاربرد خوراکی: در درمان التهابات دستگاه گوارش، اسپاسم های روده‌ای-معده‌ای، سوءهاضمه و زخم های مزمن کاربرد دارد.

کاربرد موضعی: درمان زخم های سخت، التهابات پوستی و سوختگی هاست.

عوارض جانبی: بهتر است در زنان باردار و شیرده مصرف نشود.

گل بابونه

گیاهی یک ساله و بسیار معطر به ارتفاع ۲۰ تا ۴۰ سانتی متری با برگ های باریک و دراز است و گل هایی به رنگ های سفید و زرد دارد. گل ها دارای ترکیباتی مانند اسانس، فلاونوئیدها و سزکویی ترپن لاکتون ها (ماتریسین) هستند.

کاربرد خوراکی: درمان اسپاسم های گوارشی و التهابات دستگاه گوارش، مقوی معده، ضداسهال، ضد ورم، ضد کرم و آرام بخش است.

کاربرد موضعی: درمان التهابات غشاهای مخاطی و پوست، بیماری های باکتریال پوست (عفونت های لثه، حفره دهان)، التهابات و تحریکات دستگاه تنفس و التهابات ناحیه‌ی تناسلی و مقعدی است.

عوارض جانبی: واکنش هایی مانند شوک آنافیلاکتیک، درماتیت پوستی و حساسیت به گرده دارد.

گل سرخ

درختچه ای با شاخه های قهوه ای پوشیده از تیغ و به شدت متراکم است. برگ های آن بریدگی شانه ای دارد و به رنگ سبز تیره اند. گل های آن قرمز، صورتی، زرد یا سفید معطر هستند. خاستگاه اصلی این گیاه، ایران و قفقاز بوده که امروزه در تمام پارک ها و باغ های اروپایی می روید. حدود ده هزار نوع مختلف از این گیاه وجود دارد که دارای تانن و اسانس هستند.

کاربرد درمانی: در درمان التهابات خفیف مخاط دهان و حلق و افسردگی کاربرد دارد. قابض، ملین ضعیف و افزایش دهنده‌ی میل جنسی است.

تداخل با سایر داروها: با آهن، وارفارین، آنتی اسیدهای حاوی آلومینیم، آسپیرین، سالیسیلات ها، باربیتورات ها، استروژن ها و داروهای ضد بارداری تداخل دارد.

گل بومادران

گیاهی پایا به ارتفاع ۲۰ تا ۹۰ سانتی متر است. برگ های آن بریدگی های زیاد، باریک و بدون دمبرگ و گل های سفید رنگ به شکل کاپیتول کوچک و مجتمع دارد. سرشاخه های گلدار بومادران شامل اسانس، فلاونوئیدها (آپی ژنین) و آلکالوئیدها (آکی لتین) و تمام قسمت های گیاه دارای بوی نافذ و تلخ مزه است.

کاربرد خوراکی: درمان مشکلات سوءهاضمه، بی اشتهایی و دردهای اسپاستیک دستگاه گوارش، اختلالات قاعدگی (مشکلات پیش قاعدگی PMS، منظم شدن قاعدگی، کاهش خونروی ماهیانه و درد، علائم یائسگی) و حساسیت های همراه با آبریزش است.

درمان موضعی: تسکین دردهای “Psychosomatic” در قسمت لگن خانم ها، التیام بخش زخم، شقاق و التهابات پوستی و مخاطی است.

عوارض جانبی: ممکن است باعث درماتیت و حساسیت پوست به نور شود.

گل راعی (هوفاریقون)

گیاهی علفی و پایا به ارتفاع یک متر و دارای برگ های متقابل، بیضوی و دراز است. گل ها به رنگ زرد درخشان هستند. در کناره های گلبرگ های زرد رنگ، نقاط تیره به رنگ قرمز مایل به قهوه ای دیده می شود که از خصوصیات بارز این گیاه است. سرشاخه گلدار هوفاریقون شامل نفتودی آنترون ها (هایپریسین، پزودوهایپریسین و هایپرفورین)، فلاونوئیدها و تانن است.

کاربرد خوراکی: درمان اختلالات عصبی، افسردگی، اضطراب یا مشکلات عصبی است.

کاربرد موضعی (روغن گیاه): درمان سوختگی و زخم های به شکل کوفتگی است.

عوارض جانبی: ممکن است حساسیت به نور خورشید (به خصوص در افراد با پوست روشن) ایجاد شود.

تداخل با سایر داروها: بهتر است یا داروهایی مانند فلوکتسین و داروهای قلبی حاوی دیگوکسین مصرف نشود، زیرا ممکن است مقدار کمی اثرات آن ها را کاهش دهد.

گل گاوزبان ایرانی

گل گاوزبان ایرانی گیاهی علفی، دو یا چند ساله به ارتفاع تقریبی ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر با ریشه های نیمه غده ای است که به طور عمودی تا عمق ۵۰ سانتی متری در خاک فرو می رود و به علت داشتن ریشه‌ی اصلی و فرعی و استفاده از رطوبت عمق خاک، مقاومت آن در برابر خشکی زیاد است.

این گیاه پوشیده از کرک های نسبتا نرم و ابریشمی است که روی برگ ها به شکل خوابیده و در سایر قسمت ها به شکل افراشته و مخلوط با کرک های کوتاه و متراکم است. برگ های نسبتا بزرگ، ساده، زبانه ای، چین خورده به رنگ سبز تیره به طول حدود ۳۰ سانتی متر و عرض پنج سانتی متر، به شکل سر نیزه ای، در قسمت دمبرگ باریک و نوک تیز شده و پوشیده از خارهای ظریفی است که به آن حالت خشن می دهد و به این خاطر به آن گل گاوزبان می گویند. گل های آن ترکیباتی مانند موسیلاژ، تانن و اسانس و به مقدار کم آلکالوئید پیرازولیدین دارند.

کاربرد درمانی: معرق، خلط آور در سرماخوردگی، ادرار آور و مقوی قلب و اعصاب است.

عوارض جانبی: در مصرف آن به دلیل وجود آلکالوئیدهای پیرازولیدن باید اعتدال را رعایت کرد.

گل گاوزبان اروپایی

گیاهی علفی، یک ساله و به ارتفاع تا ۷۰ سانتی متر است که ساقه های منشعب و پوشیده از تارهای خشن و برگ های منفرد، ساده و پوشیده دارد. برگ ها در قسمت بالایی بدون دمبرگ و در قسمت انتهایی دارای دمبرگ مشخص هستند. گل های این گیاه نسبتا کوچک و به رنگ آبی زیباست. این نوع گل گاوزبان در ایران رویش ندارد. گل های گاوزبان دارای موسیلاژ، تانن و اسانس و به مقدار کم آلکالوئید پیرازولیدین هستند.

کاربرد درمانی: اثر خلط آوری دارد و در سرماخوردگی ها استفاده می شود. ضد درد، ضد تب، محرک غدد آدرنال، قابض، معرق، نرم کننده‌ی مجاری تنفسی، خلط آور و پایین آورنده‌ی فشار خون بالاست.

عوارض جانبی: در مصرف آن به دلیل وجود آلکالوئیدهای پیرازولیدین باید اعتدال را رعایت کرد.

کاسنی

کاسنی یک گیاه دارویی پایا با گل های آبی یا ارغوانی است. کاسنی در قدیم در قاره‌ی آمریکا به شکل گیاه خودروی کنار جاده‌ای درآمده است. منشا اصلی این گیاه اروپای مرکزی، مناطق غربی و مرکزی آسیا و شمال آفریقاست و پراکندگی وسیعی در نواحی مختلف ایران به خصوص شهرستان اقلید، آذربایجان و مناطق کوهستانی خراسان دارد. به آب و هوای خنک، آفتابی یا کمی سایه نیاز دارد و گرمای شدید تابستان را تحمل نمی کند.

کاربرد درمانی: کاسنی کاملا سرد است و تقویت کننده‌ی کبد، مسکن حرارت و عطش و گرمی، تقویت کننده‌ی کلیه و فشار خون و صفرا و پاک کننده‌ی مجرای ادرار و کلیه هاست. برای تنظیم فشار خون بسیار مفید و ضماد آن برطرف کننده‌ی ورم های گرم و درد چشم و افزایش بینایی است.

موسیر

موسیر گیاهی است شبیه سیرکه ریشه اش فقط یک پیاز درشت است. برگ هایش باریک و دراز و گل هایش بنفش مایل به قرمزند. پیاز این گیاه خوراکی است و در ترشی ها و اغذیه به کار می رود و بویش از سیر کمتر است. ایتالیایی ها از موسیر خوراکی های گوناگونی می پزند و پیازچه‌ی آن را در روغن زیتون کنسرو می کنند.

کاربرد درمانی: فرآورده های موسیر در کم کردن قند خون در افراد دیابتی مورد استفاده است و هم چنین از خواص گندزدایی آن برای دفع انگل ها همراه غذا از آن استفاده می شده است. التیام دهنده‌ و ترمیم کننده‌ی زخم ها و تسکین دهنده‌ی التهاب طحال و کبد است.

منبع: گیاه یاب